Партизаны во Второй мировой

Цiна Клыкоуская. Саюз Беларускай Моладзi–вяртаньне з забыцьця.–Беласток: БГТ, 2004.

Партызанскі тэрор, нямецкі генацыд—паміж імі апынуўся зацкаваны беларускі селянін, які ані ўдзень, ані ўначы ня ведаў спакою, хваляваўся за жыцьцё сваіх дзяцей і рэшткі маёмасьці. Вось яшчэ адна красамоўная замалёўка з успамінаў партызана Ваўпшасава, якая хутчэй настроем, чым фактамі, характарызуе псыхалягічны стан тутэйшых жыхароў.
“…У сенях пачуліся крокі. Мацкевіч націснуў кнопку, і вузкі зiхкi прамень слізнуў па твары прыйшоўшага хлапца. Быў ён вельмі падобны да бацькі, толькі вышэй ростам і шырэй у плячах. Хлапец ад нечаканасьці разгубіўся, адскочыў убок.
–Стой!—грозна загадаў Гаўрыіл.—Я партызан. Хлапец спыніўся, шчурачыся ад зіхкага сьвятла.
—Нам патрэбны праваднік,–працягваў Гаўрыіл,—бяры ежу і пойдзем.
—Куды ісьці? Не магу я...—застагнаў хлапец.
—Пасьпяшайся, супраціўляцца няма сэнсу, дом акружаны,–пярэдзіў Мацкевіч.
—Ідзі, сынок, яны ўзброеныя,—сказаў стары, і, дастаўшы з шафы кавалак хлеба, падаў сыну...".
Дапамога сялян партызанам зусім ня мела суцэльна дабраахвотнага характару. Часьцей яна была вымушанай, як гэта здарылася зь Юстынам Пракаповічам з-пад Стоўбцаў: „Летам 1943 году наш дом наведалі партызаны з атрада імя Суворава і запатрабавалi аддаць ім зброю, якую я і сябры Саюзу Беларускай Моладзі назьбіралі і прыхавалі ў лесе. Відаць, нехта з нашых юнакоў здрадзіў. Партызаны прытым паставілі ўмову: альбо я аддам ім зброю, альбо забяруць у бацькоў апошнюю жывёлу. У мяне не было іншага выйсьця, як аддаць частку назапашанага ўзбраеньня—ручны кулямёт i некалькі стрэльбаў. Гэты начны візыт стаў пачаткам бяды маёй і майго стрыечнага брата Эдмунда Пракаповіча. Пачаўся бяздумны шантаж у адносінах да нас абодвух. Партызаны, пад пагрозай паведамленьня паліцыі, што мы перадалі ім зброю, загадалі нам разьвешваць антыгітлераўскія нямецкамоўныя ўлёткі паблізу салдацкіх кватэраў. А побач з Кучкунамі, на чыгуначным прыпынку, кватаравала каля трыццаці нямецкіх жаўнераў, якія ахоўвалі чыгунку i мост...
Перад 1 траўня 1944 году партызаны выклікалі нас абодвух на сустрэчу у лес, далі васьмікілаграмовую міну і загадалі падкласьцi яе пад рэйкі. Растлумачылі нам, як і ў якім месцы замантаваць мiну і паабяцалі больш не турбаваць нас. зо красавіка а І4-ай гадзіне падклалі мы міну ў адлегласьці зо мэтраў ад вёскі. Неўзабаве выбухнуў пасажырскі цягнік, паравоз і два вагоны пайшлі пад адхон. Зьнішчана было 80 мэтраў чыгуначнага палатна, былі ахвяры сярод пасажыраў-салдат.
Страх узгадваць, што рабілася потым. Немцы акружылі вёску i усiх жыхароў сагналі на выган. Нямецкі афіцэр зьвярнуўся да сялян з прабаваньнем выдаць злачынцаў. У натоўпе знаходзіўся толькi я, бо Эдзіку ўдалося ўцячы зь вескі. У гэты момант да выгана наблізiўся на матацыкле камэндант лясное аховы „Форсткаманда" па прозвішчы Гоер. Звычайна ён быў люты ў адносінах да жыхароў (не было дню, каб кагосьці не адлупцаваў палкай абы за што), але тады ператварыуся ў зусім добрага чалавека. Пабачыўшы перапалоханых і зьбiтых у кучу сялян, ён падышоў да палкоўніка і пачаў тлумачыць, што гэтыя людзі ні ўчым не вінаватыя, бо яны садзейнічаюць немцам ды служаць у „Форсткаманда", беларускай паліцыі і войску. І сапраўды, 8 маладых хлапцоў з Кучкуноў былі функцыянэрамі на пастарунку лясной аховы ў Адцэдзе, трое служылі ў паліцыі, а пяць былі змабілізаваныя і служылі ў БКА. Палкоўнік, аднак, быў перакананы, што бачыў, як пасьля выбуху дзьве асобы (гэта былі мы) уцякалі ў напрамку вёскі. Гоер нейкі час запэўніваў афіцэра, што гэта маглі быць партызаны. Відаць, пераканаў, бо той загадаў сабраным за пяць хвілін апынуцца на сваіх панадворках, бо ў іншым выпадку кожнага напатканага на вуліцы застрэліць. Дзякуючы Гоеру, жыхары вёскі, у тым ліку і я—асноўны вінаваты—засталіся ў жывых. Калi на цьвярозы розум разабрацца ў справе, узьнікае пытаньне—ці ж не было злачынствам з боку партызанскага камандзіра загадваць падкладаць узрыўчатку паблізу вясковых сядзібаў?
Пасьля гэтага здарэньня нам з Эдзікам яшчэ пяць разоў прыходзілася падкладаць міны пад рэйкі. Тройчы нам удалося ўзарваці, варожыя цягнікі, а дзьве міны немцы выявілі і абязшкодзілі. Апошнi выпадак трагічна скончыўся для жыхара Яблынаўкі. Было гэта 12 траўня І944 году. Раніцой ля вёсцы Адцэда немцы прыкмецілі пад рэйкамі міну. У той час ехаў дарогаю на фурманцы Кастусь Карпоніч сын Хведара зь Яблынаўкі. Немцы паклікалі мужыка і загадалі, каб той уласнаручна выцягнуў міну. Сялянін ня ведаў, як гэта зрабіці. І ў адчаі кінуўся наўцёкі. Немцы застрэлілі яго з аўтаматаў...
Партызаны вельмі часта шантажом і правакацыяй вымагалі ад зусім нявінных людзей браць удзел у падпольнай дзейнасьці. А рабілі яны гэта дзеля сваёй выгоды, каб самім ня цярпець у ходзе тэрарыстычных акцыяў, выстаўляючы на небясьпеку недасьведчаных, але запалоханых вяскоўцаў, якія ў той час ні ад каго ня мелі паратунку. Сьведчаньнем таму будзе няхай і такі прыклад: да жыхара вёскі Слабада Паўла Васілеўскага наведаліся партызаны з атраду імя Камсамолу, ды заявілі: „За тое, што твой брат Кастусь служыць у „Форсткаманда" і носіць нямецкую ўніформу, партызанскі суд прыгаварыў усю вашую сям'ю да расстрэлу". Але пры тым дадалі, што Паўлу даецца магчымасьць апраўдаць сябе і сям'ю пры адное ўмове: ён пад кладзе міну пад рэйкі... Падобным шляхам да падрыўной дзейнасцi быў змушаны жыхар Задвор'я па прозьвішчу Саковіч. Але ён ня меу шчасьця, бо немцы злавілі яго падчас падрыхтоўкі да выкананьня заданьня і адразу на месцы расстралялі...".
Ва ўспамінах Юстына Пракаповіча, надрукаваных у зборніку „Лёс аднаго пакаленьня", які выдала Праграмная Рада Тыднёвіка „Ніва" (Беласток) ў І99б годзе, шмат момантаў гэткага кшталту. Спынімся мы на яшчэ адным зь іх. „На хутары вёскі Баханы жылі некалькі сем'яў па прозьвішчы Лапко. У адной сям'і была прыгожая маладая дзяўчына Людміла, якую папросту называлі Люсяй. I вось аднае начы ў хату увайшлі два „партызаны" і сказалі: „Нашему командиру нужна жена, а нам—медсестра, чтобы раненым делать перевязки. Собнрайся с нами в лес". Дзяўчына стала плакаць, тлумачыць, што яна ня ведае санітарнай справы, да таго ж ня мае жаданьня выходзіць замуж за чалавека, якога зусім ня бачыла, ды яшчэ жыць зь ім у лесе. Бацькі выкупили дачку, даўшы ім гарэлкі і залатыя пярсьцёнкі. Але праз некалькі дзён тыя ж самыя „партызаны" і зноў прыйшлі за Люсяй. Дзяучына гэтым разам уцякла з хаты, а начныя няпрошаныя госьці патурбавалі бацькоў ды забралі лепшую вопратку. Люся вымушаная была хавацца, а бацькі падаліся ў мясцовы паліцыянтскі пастарунак са скаргай. Люся вярнулася да хаты, а паліцыя стала наглядаць за хутарам. І вось адное начы ў хату ўвараваліся тыя самыя малойчыкі i загадалі дзяўчыне ісьці зь імі ў лес. На заклік паліцыянтаў кінуць зброю „партызаны" кінуліся наўцёкі і абодва былі застрэленыя...У 1945 годзе НКВД арыштаваў Людмілу Лапко, якая не хацела стаць каханкай партызанскага камандзіра. Пасьля вайны Мікалая Капусту, аднаго з тых, хто ахоўваў у тую ноч хутар, бяз суда застрэліў на ягоным панадворку функцыянэр НКВД...".
Усё болей лютавалі і немцы. Цяжка нават вызначыць, ад каго селянін пакутваў болей. Сяргей Карніловіч, які быў вывезены на працу у Нямеччыну і так і застаўся за мяжой, узгадваў у апошнія месяцы свайго жыцьця такі выпадак: „Памятаю, бацька набыў ці вымяняў на нешта цялушку на кірмашы ў Докшыцах, худую-худую, ледзь давёў . Мы схавалі яе непадалёк ад хаты ў хмызах, спадзяючыся адкарміць. А нехта падказаў партызанам, што ў нас ёсьць цялушка. Яны да бацькі: аддавай! Білі, пакуль той не прызнаўся, дзе схаваў худобу. Яны пайшлі і забралі, паклалі яе на сані і павезьлі. Амы, дзеці, глядзелі на ўсё гэта і плакалі... Альбо яшчэ адзін выпадак: неяк бацьку затрымалі п'яныя немцы. Меў ён кучаравыя чорныя валасы, дык яны прычапіліся да ягоных валасоў. Кажуць—юда, і ўсё. Шчасьце, што з бацькам быў чалавек, які ведаў па-нямецку, і ён растлумачыў, што бацька хрысьціянін. А то немцы вялі ўжо яго расстрэльваць.. Зразумела, што ў большай бясьпецы быў той, хто меў зброю,—ці то паліцай, ці то партызан... Часта за чалавека ўсё вырашалі абставіны. Цана любога рашэньня была звычайная—жыцьцё...".
Зразумела, што сёньня шмат хто абурыцца, чытаючы гэтыя радкі,—маўляў, як можна рабіць нейкія высновы, будуючы іх на ўспамінах людзей, якія ўсім сэрцам не жадалі савецкага ладу жыцьця, ня мелі намеру спрыяць партызанскай барацьбе, якія наважваліся марыць аб будучыні, у якой не было месца камуністычнае ілэалёгіі. Але вось успамін чалавека зь іншага лягеру—партызана Юрася Хахолкі, які прайшоў падчас вайны пакручыстым шляхам, апынуўшыся спачатку ў нямецкім палоне, потым—у вайсковай адзінцы сумнавядомага падпалкоўніка Гіль-Радыёнава, чыя крывавая постаць, дагэтуль не знайшла ў беларускай гісторыі сваёй канчатковай адзнакі. Разам са сваімі паплечнікамі Хахолка стаў „савецкім партызанам" пасьля таго, як двойчы здраднік Гіль-Радыёнаў ізноў перайшоў на бок партызанаў... Вось што распавядае Хахолка: „Мы былі нібыта сапраўднымi партызанамі, але не беларускімі. Хаваючыся ў беларускіх лясах, мы змагаліся „за Радзіму, партыю, за Леніна-Сталіна, за адзіную і непадзельную..." Мы не рабавалі сялян. Мы проста „забіралі" ад іх, бо хто табе запярэчыць, калі ты махаеш яму пад носам пісталетам ці аутаматам? Браць ежу зь вёскі камандзір выпраўляў двух-трох чалавек. Часта не было патрэбы ісьці ў самую вёску. На палянах і лугах пасьвіліся авечкі, альбо на выганах рыліся ў ямінах вепрукі. Адна-дзве кулі—і нам хапала мяса на тыдзень. Калі авечак і вепрукоў не было відаць, бо іх пачыналі хаваць, мы пераходзілі да іншай вёскі. Зiмой было шмат горш. Не было ні авечак, ні вяпрукоў на сялянскіх палях. Апрача гэтага, холад, сьнег, мароз паралізавалі ногі і вушы, а за каунерам чарадой поўзалі вошы і бязьлітасна грызьлі зьмерзлае цела. Ад холаду й марозу мы так-сяк маглі бараніцца, забіралі ў сяляп кажухі і валёнкі. Ад вошаў абароны не было, гэтак жа і сяляне ня мелi абароны ад нас—партызанаў. Бывала і так, што праз некалькі дзён пасьля нашага збору „падаткаў" мы бачылі, як з боку той самай вёскі уздымаўся ў неба слуп чорнага дыму, але не з комінаў хат, а з сялянскіх стрэхаў. Зашыўшыся ў хмызьняку лесу, мы чулі брэх сабакаў, еньчаньне дзяцей і галашэньне матак. А мы ляжалі ў хмызьняку, нават не затыкаючы вушаў. Да гэтага чалавек проста прызвычайваўся. Але ні разу не атрымалі мы загад ісьці бараніць ці ратаваць іх. Мы нават ня мелі загаду, як калісь у Докшыцах, напасьці на нямецкія харчовыя базы. Рабаваць было прасьцей і бясьпечней.
Часам мы выходзілі зь лесу і падкладалі міны на чыгунцы, якая не мела аніякага стратэгічнага значэньня, і пры якой не было ніякай мямецкай аховы. Калі гэта паўтаралася некалькі разоў, немцы прыходзiлi i палілі вёску зь яе жыхарамі. Так што не кажыце мне, таварышчы партызаны, што мы не правакавалі акупантаў! Я гавару пра тых партызанаў, дзе фактычна была такая-сякая вайсковая дысцыпліна, былі суды і расстрэлы, але не за тое, што мы абрабавалі вёску ці пакрыўдзілі нявінаватых сялянаў. Каралі за тое, што хто-небудзь патаемна рабіў пляны ўцячы, калі чые нэрвы не маглі болей вытрымліваць еньчаньня дзяцей і матак... Мне спатрэбілася некалькі месяцаў, каб уцячы з такой партызанкі, і ў гэтым працэсе, няхай і пасьпяховым, я быў паранены сваімі ж „таварышамі"...".

 

Как известно, летом 43 соединение Ковпака ушло в Карпаты, имея цель нефтепромыслы Борислава и Дрогобыча. Довольно авантюрный план, что и подтвердила история. Соединение было блокировано, рассеяно, с большими потерями отошло в Полесье.
Вот некоторые документы того периода. Автор позиционирует их как трофейные (т.е. вначале немцы у партизан, потом американцы у немцев).

 

ллллллллллллл

 

Вот ещё.

1 августа 1943 г.
15.00

 

Когда-то камрад Серг (давненько, кстати, его не слышал) спрашивал.
Как в школьных учебниках освящается партизанское движение в Украине. Кто в нём (в движении) герои.
Был на Петровке, не поскупился на 25грн. (как для школьного учебника не такие и маленькие денежки, согревала мысль поддержать отечественного производителя и распространителя)
приобрёл основной учебник Новітня Історія України для 11 класса.
автори Ф.Г.Турченко, П.П.Панченко, С.М.Тимченко.
Что сказать?
Этот период отображен довольно объективно. Хоть и сухо. История не может быть скучной!
ЗНАЮ на форуме камрадов, которые могут написать учебник истории на отличном уровне.
Параграф 4. Учебника Турченко
Розгортання руху Опору в Україні
1. Дві течії руху Опору в Україні
2. Радянське підпілля і партизанський рух 41-42р.р.
3. Організація українських націоналістів на початку війни.
4. Акт проголошення відновлення Української держави.
5. ОУНівське підпілля 41-42р.р. створення УПА.
6. Боротьба гітлерівців з оунівським підпіллям.
Очень сдержано написано. Написали что Е. Коновальца убили в Ротердаме, но не сообщили, что подлые большевики разорвали его бомбой. Написали имена борцов с гитлеровцами (как советских партизан, так и националистов), но не стали давать им превосходниых оценок. Может и правильно?

 

А теперь, пёс, попробуй только не найти в этом тексте тюркскую монгольскую и финскую лексику!

 

Ты трапiу у 30 адсоткау.

 

Выполняй поставленую задачу, умник.
В указаном тексте ты должен показать слова из тюрской, монгольской и финской лексики и доказать их словообразование.

 

Польскі рух супраціўлення на Шчучыншчыне



У час 2-й сусветнай вайны і пасля яе заканчэння на тэрыторыі Шчучынскага раёна актыўна дзейнічалі падпольныя структуры польскага руху супраціўлення. Яны ўзніклі восенню 1939 г., калі па ініцыятыве генерала М.Такаржэўскага-Карашэвіча ў Полыпчы была створана падпольная вайсковая арганізацыя — Служба Перамогі Полыпчы (СПП). Базай гэтай арганізацыі сталі многія ваеннаслужачыя, якім удалося пазбегнуць палону. Яны не склалі зброю, перайшлі на падпольнае становішча, хаваліся ў лясах, на хутарах, у схронах па вёсках, размешчаных у ваколіцах Шчучына і вакол яго ў Рудніцкай і Наднёманскай пушчах.

Новы імпульс развіццю польскага руху супраціўлення прыдаў загад прэмер-міністра і Вярхоўнага галоўнакамандуючага Польшчы на эміграцыі пра стварэнне ў лістападзе 1939 г. новай падпольнай вайсковай арганізацыі -Саюза Узброенай Барацьбы (СУБ). Саюз задумваўся як глыбока заканспіраваная вайсковая арганізацыя, пераемніца справы СПП. Асноўнай мэтай яе дзейнасці аб'яўлялася «садзеянне адраджэнню Польскай дзяржавы шляхам узброенай барацьбы ў граніцах да 1 верасня 1939 г.»

Генерал Сікорскі і яго акружэнне былі перакананы, што саюзнікі Польшчы Англія і Францыя летам 1940 г. разаб'юць Германію і польская армія з іх дапамогай вызваліць краіну ад акупантаў. СУБ павінен быў да гэтага часу падрыхтаваць паўстанне на акупіраванай тэрыторыі і дапамагчы арміі вызваліць краіну ад нямецкіх і савецкіх войск. Зыходзячы з гэтага стваралася структура СУБ і распрацоўваўся план узброенага паўстання. Згодна з Інструкцыяй для кіраўнікоў ваяводскіх арганізацый СПП ад 7 студзеня 1940 г. тэрыторыя краіны была падзелена на абшары, абшары — на акругі, акругі — на інспектарыяты, інспектарыяты на абводы. Першапа-аткова было ўтворана 5 абшараў і 17 акруг. Былы Шчучынскі павет уваходзіў у абшар N22 і Навагрудскую акругу. На тэрыторыі павета меркавалася стварэнне Шчучынскага абводу.

Нізавой структурай СУБ з'яўлялася пляцувка, якая складалася з некалькіх груп (каморак), куды ўваходзілі 3 або 5 чалавек. У перыяд рэарганізацыі СПП у СУБ кіраўнікі акруговых і абвадовых арганізацый павінны былі ўстанавіць кантакты з усімі вайсковымі арганізацыямі, якія дзейнічалі ва ўмовах падполля, высветліць іх колькасны склад і ма-ральны стан па трохступенчатай шкале (вельмі добры, дастатковы і не маючы значэння) і да 15 сакавіка 1940 г. паведаміць Галоўнаму камандаванню СУБ у Варшаве. 3 членаў арганізацый, якія ўвайшлі ў падпарадкаванне СУБ, меркавалася стварыць спецыяльныя ўзводы (плютоны), якія павінны былі стаць ядром баявых фарміраванняў для правядзен-ня дыверсійных акцый у час паўстання. Асобы, не ўключаныя ў баявыя ўзводы, пераводзіліся ў рэзерв. Тыя вайсковыя арганізацыі, маральны, арганізацыйны і канспіратыўны стан якіх не адпавядаў патрабаванням камандавання СУБ, таксама пераводзіліся ў рэзерв. Гэта датычыла грамадскіх і палітычных арганізацый, што ўвайшлі ў склад СУБ. У члены СУБ залічваліся толькі кіраўнікі і намеснікі кіраўнікоў гэтых арганізацый. Іх радавыя члены павінны былі ведаць толькі назву сваёй арганізацыі і непасрэдных кіраўнікоў.

Стварыць шырокую сетку арганізацый на тэрыторыі Заходняй Беларусі, у т.л. на тэрыторыі былога Шчучынскага павета (абводу), СУБ у 1939—41 гг. не змог. 3 успамінаў удзельнікаў польскага руху супраціўлення вядома, што на тэрыторыі Шчучынскага раёна ў гэты час дзейнічала толькі некалькі пляцувак СУБ. У Васілішках і яго ваколіцах пляцувка заснавана ў снежні 1939 — студзені 1940 гг. Арганізатарамі яе былі мясцовы ксёндз Ігнацы Цыраньскі і дарожны майстар Сільвестр Петрашун (кантраляваў стан шашы дд Хадзілоняў да Скрыбаўцаў і працу падначаленых яму дарожных рабочых, таму меў чагчымасць раз'язджаць па ўсёй акрузе і сустракацца з патрэбнымі людзьмі). Кіраўнікі лляцувкі спачатку ўстанавілі кантакты з камандаваннем СУБ у Варшаве і Вільні, а пасля стварэння штаба Навагрудскай акругі па-райшлі ў яго падпарадкаванне.

За развіццём польскага руху супраціўлення сачылі органы НКУС і перыядычна арыштоўвалі найбольш актыўных яго членаў. Як сведчаць архіўныя крыніцы, да ліпеня 1940 г. ў Заходняй Беларусі было арыштавана 8815 членаў польскай канспіратыўнай сеткі. 3231 з іх належалі да розных ваенізаваных арганізацый. Былі арыштаваны і некаторыя члены СУБ на тэрыторыі Шчучынскага абводу (у верасні 1940 г. Ян Філіповіч і Ян Калеснік з вёскі Глінічы, Скорб з Васілішак, Навадворскі з Мякішаў і інш.), затрыманы былі таксама ксяндзы Цыраньскі і Крыньскі, але ў хуткім часе іх адпусцілі. Арышты былі звязаны хут-чэй за ўсё з правалам Лідскага падполля і «расколам» маёра Рыпера, былога інтэнданта Лідскага гарнізона. Па яго паказаннях органамі НКУС было арыштавана больш за 200 чалавек. Многія радавыя члены польскага руху супраціўлення папалі ў сеткі НКУС і пад час дэпартацый мясцовага польскага насельніцтва, якія мелі месца у 1940 — 1941 гг.

Тым не менш, ліквідаваць структуры польскага руху супраціўлення органам НКУС у даваенны перыяд не ўдалося. Першапачаткова актыўных баявых дзеянняў супраць савецкіх органаў улады польскае падполле не вяло, за выключэннем асобных тэрарыстычных актаў і сабатажу. Дрэнна арганізаваныя структуры СУБ, як і іншых падпольных арганізацый, знішчалі толькі сродкі камунікацый, арганізоўвалі начныя засады на адзіночныя савецкія патрулі, нападалі на аддзяленні міліцыі.

3 прыходам нямецкіх акупантаў дзейнасць структур польскага руху супраціўлення ў Заходняй Беларусі актывізавалася. У лютым 1942 г. СУБ быў перайменаваны ў Армію Краёву (АК). Да восені 1942 г. тут закончылася фар-міраванне штабоў акруг, інспектарыятаў, абводаў і раёнаў. Гэтаму садзейнічала вяртанне

з Літвы салдат і афіцэраў польскай арміі, інтэрніраваных туды пасля вераснёўскіх падзей 1939 г. У гэты час быў сфарміраваны і штаб Шчучынскага абводу АК (кодавая назва «Лэнка» — «Луг»). Яго ўзначаліў падпаручнік Казімір Кшывіцкі («Веслаў»).

Гісторыя падпольных структур АК Шчучынскага абводу ў 1942 — 1943 гг. вывучана недастаткова. Вядома, што на тэрыторыі абводу ў чэрвені 1942 г. ўзнікла першая партызанская група Навагрудскай акругі. Гэта быў невялікі атрад пад нумарам 301, якім кіраваў афіцэр былога 23-га ўланскага палка падпаручнік Ян Скорб (псеўданім «Пушчык»). У маі 1943 г. ат-рад «Пушчыка» налічваў 2 поўныя ўзводы.

Спачатку атрады АК маскіраваліся пад савецкіх партызан — насілі савецкую форму, карысталіся савецкай зброяй, выкарыстоўвалі рускія псеўданімы. Падпаручнік Скорб дзейнічаў пад псеўданімам «Пушкароў», а члены яго атрада пад псеўданімамі «Пятроў», «Міхай-лаў», «Горкі», «Казлоў», «Крэчатаў» і інш.

У суседнім Лідскім абюдзе дзейнічалі партызанскія атрады АК: №.312 падпаручніка Чэслава Заянчукоўскага («Рагнер») і №.314 падпаручніка Яна Барысевіча («Крыся»), у раёне Лугамавічы—Трабы—Юрацішкі — №321 падпаручніка Здзіслава Булак-Балаховіча («Зброя»).

Упершыню атрады АК заявілі пра сваю прыналежнасць да Полынчы 3 мая 1943 г. У гэты дзень атрады АК правялі шэраг акцый, дзе шырока прапагандавалі сваю прыналежнасць да польскага партызанскага руху.

У ліпені 1943 г. Галоўнае камандаванне АК у Варшаве накіравала на тэрыторыю Навагрудскай акругі 3 афіцэраў, паручнікаў Юзефа Свіду («Лех») і Тадэвуша Брыкчыньскага («Кубус»), падпаручніка Войцеха Стыпулу («Бартэк»), якім было даручана арганізаваць партызанскі рух і ўзяць пад ахову польскае насельніцтва паміж Нёманам і Рудніцкай пушчай. Ю.Свіда аб'яднаў атрады №301 «Пушчыка», №312 «Рагнера» і №314 «Крыся» ў Наднёманскае злучэнне, якое налічвала каля 400 салдат і афіцэраў. Намеснікам Ю.Свіды быў прызначаны Т.Брыкчыньскі. Войцех Стыпула ўзначаліў аддзел прапаганды і асветы злучэння. Ян Скорб («Пушчык») быў накіраваны ад'ютантам камандуючага Навагрудскай акругі. Пасаду камандзіра атрада №.301 заняў паручнік «Кубус». 3 атрада была выдзелена група ў складзе 24 чалавек пад камандаваннем падпаручніка Казіміра Догеля («Саўкі»), якая стала ядром новага атрада №313 (дзейнічаў на гродзенска-шчучынскім паграніччы Остлянда і акругі Беласток). Атрад быў разбіты 15 жніўня 1943 г. ў баі з нямецкай жандармерыяй пад Сікорыцай у ваколіцах Скідзеля і больш не аднаўляўся.

3 атрада «Пушчыка» таксама была выдзелена невялікая група пад камандаваннем падпаручніка Лешкі Ратайскага («Жаля»), як дыспазіцыйны атрад Шчучынскага абводу. У 1944 гэтая група стала ядром 1-й роты 7-га батальёна 77-га палка пяхоты АК.

Летам — восенню 1943 г. атрады АК Наднё-манскага злучэння правялі некалькі аперацый супраць немцаў на тэрыторыі Шчучынскага і Лідскага абводаў. У пачатку верасня 1943 г., ратуючыся ад нямецкай аблавы, атрады злучэн-ня здзейснілі рэйд на поўнач, у раён Рудніцкай пушчы. Пад час рэйду 7 верасня яны разграмілі паліцэйскі ўчастак у Шавелях, 16—18 верасня вялі баі з нямецкай жандармерыяй пад Любар-тамі і Бердаўкай, 23 кастрычніка — пад Дубі-чамі. Мелі месца таксама і сутычкі з савецкімі партызанамі. Адна з іх адбылася 16 верасня ка-ля вёскі Пасольча.

У 2-й палавіне кастрычніка 1943 г. на тэрыторыю Шчучынскага абводу з цэнтральных раёнаў Польшчы прыйшлі 2 атрады ўдарных кадравых батальёнаў, якія дзейнічалі пад эгідай «Канфедэрацыі народу». Імі камандавалі падпаручнік Баляслаў Пясецкі (псеўданім «Саблеўскі») і паручнік Станіслаў Каралькевіч (псеўданім «Шчэнскі»). Спачатку атрады ўвайшлі ў Наднёманскае злучэнне пад камандаваннем Юзефа Свіды, а пасля былі перадыслацыраваны на тэрыторыю цяперашніх Іўеўскага і Ашмянскага раёнаў.

У пачатку 1944 г. штаб Навагрудскай акругі правёў рэарганізацыю сваіх структур. 3 атрадаў былі сфарміраваны батальёны, аб'яднаныя ў злучэнні, на базе якіх прадугледжвалася стварэнне палкоў, што існавалі на тэрыторыі былога Навагрудскага ваяводства ад 1.9.1939 г. На тзрыторыі цяперашняга Шчучынскага раёна дзейнічала Заходняе злучэнне, у прыватнасці, 7-ы батальён 77-га пяхотнага палка. Ім камандаваў Ян Піўнік (псеўданім «Пануры») — кіраўнік і актыўны ўдзельнік аперацыі АК па захопу пінскай турмы летам 1943 г.

Вясной —летам 1944 г. атрады Заходняга злучэння правялі некалькі аперацый супраць нямецкіх гарнізонаў на тэрыторыі Шчучынскага абводу у Шчучыне, Скрыбаўцах і некаторых іншых месцах. Пад час аперацыі ў Шчучыне загінулі 43 акаўцы. Не абышлася без ахвяр і сутычка з немцамі 16 чэрвеня 1944 г. ў Еўлашах, дзе загінула 9 байцоў АК, у іх ліку камандзір 7-га батальёна Ян Піўнік («Пануры»). Пасля 7-ы батальён 77-га палка, (камандзір падпаручнік Баямір Тватыньскі, псеўданім «Астоя»), прымаў актыўны ўдзел у аперацыі «Вострая брама» — спробе акаўскіх структур вызваліць Вільню ад нямецкіх акупантаў да прыходу сюды савецкіх войск. Пад Вільняй 7-ы батальён, як і іншыя падраздзяленні АК Навагрудскай і Віленскай акруг, быў раззброены і інтэрніраваны савецкімі войскамі. Але акаўскі рух на тэрыторыі Шчучынскага раёна пасля гэтага не спыніўся. Акаўцы, якія пазбеглі раззбраення, вярнуліся на свае ранейшыя месцы і распачалі актыўнью баявыя дзеянні супраць органаў савецкай улады: нападалі на атрады савецкіх войск, узрывалі камунікацыі, тэрарызавалі мясцовае насельніцтва, што прыхільна ставілася да савецкай улады.

Атрады АК афіцыйна распушчаны ў пачатку 1945 г., але не спынілі сваёй дзейнасці. На тэрыторыі Шчучынскага раёна яны дзейнічалі да 1953 г. Ад рук акаўцаў за гэтыя гады загінулі 118 жыхароў раёна (без уліку байцоў і камандзіраў савецкіх узброеных фарміраванняў, якія ўдзельнічалі ў ліквідацыі падпольных структур).

І.І.Коўкель.

Шчучыншчына: мінулае і сучаснасць. Ліда, 1997. С. 180—185.









Не дзеля славы...

28.4.1944 г. ў Новых Герніках адбылася нарада афіцэрскага саставу пад камацдаваннем Яна Піўніка («Панурага»), на якой прынята рашэнне аб абяззбройванні нямецкага гарнізона ў Шчучыне. 75 чалавек былі пераапрануты ў форму нямецкага Вермахта, паліцыі і ўласаўцаў. Да іх далучыліся яшчэ 60 чалавек у форме Арміі Краёвай. Планавалася ноччу з 28 на 29 красавіка непрыкметна ўвесці пераапранутых 75 чалавек у недабудаваны школьны інтэрнат, які размяшчаўся каля гімназіі (цяпер гэта будынак вучэбна-вытворчага камбіната). Група павінна была сядзець у засадзе да 17 гадзін на-ступнага дня, у гэты час войскі гарнізона звычайна выходзілі на абедзенны марш. Пад відам «сваіх» планавалася зблізіцца з праціўнікам і нечакана абяззброіць яго. Камандаваў гэтым падраздзяленнем Віктар Гінэль («Чартван»).

Атрад ішоў уздоўж р. Тур'я з захаду. На досвітку 29 красавіка ўсе былі на прадугледжаным месцы. Марудна цягнуліся доўгія часы чакання. Вось ужо і 16 гадзін: зусім нядоўга засталося да запаветнага сігналу. Другая група з 60 чалавек (камандзір «Пануры») знаходзілася ў раёне французскага млына (цяпер лясгас), мела 2 мінамёты і аўтаматычную зброю, і павінна была прыйсці на дапамогу. Сувязь павінен быў забяспечыць Вацлаў Грылевіч («Мамут»).

Раніцою байцы з укрыцця заўважылі, што па агародзе, дзе яны пакінулі сляды, хадзіў жыхар Шчучына. Відаць, ён і данёс пра заўважанае немцам.

Набліжаўся ўмоўны час — 17 гадзін. Аднак ад «Мамута» ніякіх звестак. Раптам дазорны ўбачыў дзяўчынку, якая бесклапотна падбівала мячык у бок укрыцця партызан. Вось дзяўчо зусім блізка, і... мячык нечакана ляціць у вокны школьнага інтэрната. У мячыку была запіска ад сувязнога: «Вы акружаны». Гэта была сястра Грылевіча Мелання («Пчолка»).

У гарнізоне было каля 1000 чалавек разам з немцамі, уласаўцамі і паліцаямі. Частка паліцыі падтрымлівала сувязь з партызанамі і гатова была выступіць на іх баку.

Вырашана было адступаць. Але вакол ніякіх укрыццяў, да бліжэйшага плоту 50 м, ды і той высокі, абнесены дротам. Завязаўся бой. Немцы стралялі з кулямёта, які быў размешчаны ў акне першага паверха дома, што стаяў непадалёку. Другі кулямёт быў устаноўлены на вежы касцёла. Фашысты акружылі будынак інтэрната з усіх бакоў.

22 чалавекі загінулі і 20 трапілі ў палон, параненых, якія не маглі рухацца, фашысты расстралялі. Палонных прымусілі адвозіць забітых на могілкі. У гэты момант аднаму афіцэру па мянушцы «Марта» ўдалося ўцячы. 19 чалавек на наступны дзень немцы адправілі ў лідскую турму, а адтуль, як сведчыць брат аднаго з палонных Яўген Бабовіч, у Мінск, дзе публічна вешалі на плошчы.

В.А.Дзежыц.



Салдаты Арміі Краёвай, якія загінулі ў аперацыі па знішчэнню Шчучынскага гарнізона фашыстаў 29.4.1944 г.



АНТАНОВІЧ Юзаф, АРАБКОВІЧ Альфрэд, БАБОВІЧ Тадэвуш, БЛАВАЦКІ Тэафіл, ВАЙЦЯХОЎСКІ Станіслаў, ГАЛОМБЕК Францішак, ПЛЬ Леанард, ГРАБІЦКІ Уладзіслаў, ДАБРЫЛКА Мечыслаў, ЗАВАДСКІ Збігнеў, ЗАВАДСКІ Мар'ян, ЗАЛЕУСКІ Генрых, КЛЮКЕВІЧ Часлаў, КОМАР Ян, КРЫЛЗЕЛЬ Ежы, МАКАРЭВІЧ Юзэф, МАКЕЙ Юзэф, МАРЦШКЕВІЧ Станіслаў, МОЦЕВІЧ Ян, МАЦЕЙКА Тадэвуш, МІСКЕВІЧ Генрых, ПАПРОЦКІ Леанард, СВЯЦКІ Юзэф, ТАЛОЧКА, ХАЛЕВА, ШАУЧУК Генрых, ЯРМУЛА Вітольд і яшчэ 12 салдат, прозвішчы якіх не ўстаноўлены.









2006-04-18 13:59:05

 

http://reibert.info/forum/showthread.php?p=117024#post117024

DUG - плагиатчик!
А откуда взяли информацию?

Часом не отсюда ли?
http://edu.grsu.by/rubon/?ida=10&base=Histr&oper=show&id=87

 

Bertold, да , с Рубона ! пардон что сцылку забыл поставить ! но даже и так там стоит ПЕРВОисточник !

 

а еще там написано про соратников моего деда : "Былі арыштаваны і некаторыя члены СУБ на тэрыторыі Шчучынскага абводу (у верасні 1940 г. Ян Філіповіч і Ян Калеснік з вёскі Глінічы, Скорб з Васілішак, Навадворскі з Мякішаў і інш.), затрыманы былі таксама ксяндзы Цыраньскі і Крыньскі, але ў хуткім часе іх адпусцілі. "(С)
вот только инфа не полная и почемуто про Радзивоника не написано !

 

Вот про Радзивоника :
"Ballada o Olechu


Anatol Radziwonik
komendant Obwodu 49/67
Anatol Radziwonik, dzisiaj to imię i nazwisko mało mуwią niewtajemniczonym. Bardziej są znane pseudonimy, ktуrych używał. W zależności od miejscowości tego człowieka znają jako – Ojca, Starego, Mruka lub Olecha. Chodzi o ostatniego dowуdcę połączonego obwodu AK Lida-Szczuczyn 49/67. Człowieka, ktуry po «wyzwoleniu» Kresуw stanął na czele antykomunistycznego ruchu oporu.

Dzisiaj Olech przez zsowietyzowane, pozbawione własnej historii społeczeństwo jest uważany za zuchwałego bandytę, herszta reakcyjnych zbirуw, bezlitosnego mordercę zaślepionego nienawiścią. Czarna legenda, tworzona przez sowiecki aparat propagandowy już w czasach walk z Olechem, nawet dziś daje o sobie znać. Jednak już przy pierwszych prуbach obiektywnego zbadania działalności i życia Anatola Radziwonika pękają mity stworzone przez agitatorуw i sowieckich historykуw. Zaślepiony nienawiścią polski nacjonalista staje się nauczy*cielem języka polskiego i białoruskiego, ktуry na dodatek był prawosławnym. Kułacki przywуdca przeistacza się w biedaka, ktуremu tylko żmudna i ofiarna praca rodzicуw, a także wyrozumiałość polskich urzędnikуw państwowych pozwoliły otrzymać wykształcenie…

O przedwojennym życiu Anatola Radziwonika wiadomo nie wiele. Urodził się 20 lutego 1916 r. w Brańsku w Rosji, gdzie ewakuowano jego rodzinę w 1915 r. Jego ojciec Konstanty Radziwonik pochodził z Wołkowyska i był kolejarzem, matka Nadzieja z domu Makowiecka pochodziła ze wsi Piekary. Była to rodzina prawosławna. Niewykluczone, że właśnie ten fakt stał się przyczyną wyjazdu w głąb Rosji. W trakcie natarcia Niemcуw, ktуre miało miejsce w 1915r., rosyjscy generałowie chcieli zastosować taktykę «spalonej ziemi». Prawosławne duchowieństwo, wojsko i urzędy państwowe prowadziły agitację wśrуd ludności zachęcając do ucieczki przed Niemcami. Według badań białostockich historykуw w ramach akcji wyjechało ponad milion ludzi. Wyjeżdżały niemal wyłącznie rodziny prawosławne. Kościуł katolicki w akcji władz carskich nie uczestniczył.

Radziwonikowie powrуcili do Wołkowyska już po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej. Anatol uczył się w szkole, pуźniej dostał się na studia do Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Słonimiu. W trakcie nauki miał poważne problemy z przedmiotami muzycznymi – grą na skrzypcach i śpiewem. W 1937 r. z powodu niedostatecznych ocen z tych przedmiotуw musiał powtarzać rok. W swej pуźniejszej autobiografii Radziwonik podaje, że przyczyną powtуrzenia roku była choroba – zapalenie płuc. Ciekawe, że na V roku w jednej klasie z nim był inny przyszły dowуdca AK Jуzef Pyszko ps. Sokуł.

Po otrzymaniu dyplomu Radziwonik został nauczycielem w szkole w Iszczolnianach koło Szczuczyna. Latem 1938r. w ciągu dwуch miesięcy ukończył szkołę podchorążych w Jarosławiu. Powrуcił do Iszczolnian. Tu też zastała go wojna.

W autobiografii pisanej dla Działu Edukacji Żełudzkiego Rejonowego Komitetu Wykonawczego zaznaczał, że «udziału w wojnie polsko-niemieckiej nie brał». Czy była to prawda, czy wybieg taktyczny – by nie drażnić Sowietуw – nie wiadomo. W każdym bądź razie udało się mu przetrwać okres wywуzek i represji. W opinii napisanej przez kierownika wspomnianego działu edukacji zaznacza się, że «jest on zdolny prowadzić wychowanie w duchu komunistycznym».
Dokładnie nie wiadomo, kiedy Anatol Radziwonik przystąpił do konspiracji. Czy było to za «pierwszych Sowietуw», czy już za Niemcуw. W każdym bądź razie w 1944r. dowodził jedną z placуwek na terenie rejonu szczuczyńskiego. Przyjście Armii Czer*wonej nie przyniosło Polakom wolności. NKWD rozpoczęło prawdziwe polowanie na polskich partyzantуw oraz represje wobec polskiej ludności. W takich warunkach AK kontynuowała walkę z nowym okupantem. W 1945r. dowуdztwo AK podejmuje decyzję o ewakuacji żołnierzy «do Polski». Anatol Radziwonik był wśrуd tych, ktуrzy postanowili zostać, aby bronić miejscową ludność przed komunistycznym terrorem. Wiosną 1945r. został on komendantem połączonego obwodu Lida-Szczu*czyn 49/67. Właśnie na tym terenie opуr władzy radzieckiej był najbardziej zacięty. Historia tej osamotnionej, desperackiej i beznadziejnej walki po dzień dzisiejszy nie została opisana. Wielki świat, a nawet Polska oddzielona szczelną granicą, o tym desperackim oporze ostatnich polskich partyzantуw zupełnie nic nie wiedziała. Obrońcy Kresуw nie mieli żadnej łączności z krajem. Mieli zaś poparcie ludności, ktуra widziała w nich obrońcуw przed prześladowaniami władz komunistycznych.

Antykomunistycznym oporem dowodził Anatol Radziwonik. NKWD zaciekle go tropiło. Kilkakrotnie raportowano o jego śmierci.

9 kwietnia 1944 roku NKWD zlikwidowało jedną z placуwek AK na terenie gminy Ejszyszki. W raporcie stwierdzano, że wśrуd zabitych jest komendant obwodu Olech.

Nawet w wydanej w 2002 r. książce «Milicja Grodzieńszczyzny. 85– leciu białoruskiej milicji się poświęca» stwierdza się:

«Z pomocą działań operacyjnych ustalono, że 8 listopada 1945 r. uczestnicy bandy AK, ktуrzy byli podporządkowani Olechowi i Niedźwiedziowi, na podrobionych dokumentach – jako repatrianci – prуbują wyjechać do Polski. Dla ich aresztowania na stację Mosty skierowana została grupa w ubraniach cywilnych. Zatrzymano 10 bandytуw. W trakcie przesłuchań ustalono, że dowуdca Olech ze swoją ochroną znajduje się w rejonie chutoru Dajnowszczyzna (rejon lidzki). W celu aresztowania Olecha 11 listopada przeprowadzono wojskową operację przy udziale 34 Pułku Wojsk Wewnętrznych. W trakcie akcji 2 bandytуw zabito, 2 wzięto do niewoli. Olech zdążył uciec, ale w trakcie pościgu został dwukrotnie ranny w nogę i następnie zmarł z powodu odniesionych ran.»

Jednak była to nieprawda. Ranny Olech zdołał ujść. W dokumentach NKWD-MGB jego nazwisko jest stale plątane – Radzionczyk, Radziwonczyk, Radionik – on zaś zmienia pseudonimy i kontynuuje walkę.

– Partyzantka prowadzona przez Olecha miała przede wszystkim charakter samoobrony przeciwko jaskrawym nadużyciom i bezprawiu przedstawicieli władz sowieckich. Szczegуlnie surowo zwalczano pracownikуw administracji, okrutnie odnoszących się do ludności – stwierdza historyk Kazimierz Krajeński w swej pracy «Na Ziemi Nowogrуdzkiej». Przytacza też wypowiedź jednego z żołnierzy Olecha – kaprala Jуzefa Bierdowskiego ps. Mały Ziuk:

– Niestety, czasami nasze akcje były bardzo surowe. Trzeba mocno ukarać, czasem trzeba i dla przykładu, i dla zastraszenia. Ale innej rady nie było. Albo walka, albo nic. Byliśmy w warunkach bardzo trudnych, było nas niewielu. Terror ze strony władz sowieckich był szalony… Dzięki naszej samoobronie to się jakoś łagodziło.

Jednak podziemie się wykruszało. Jedni ginęli, innych aresztowano, niektуrzy przechodzili na stronę wroga... Jeżeli w 1945r. wymieniano liczbę 800 partyzantуw, to w 1948 była ich już tylko setka. Rozdzieleni na niewielkie oddziały kontynuowali swoją walkę. Białoruska historyk Natalia Rybak wymienia liczby, z ktуrych wynika, że grupa agentуw zwerbowanych przez NKWD do wspуłpracy w latach 1944-1947 na terenie obwodu grodzieńskiego wynosi 19 882 osуb.

Olech zaciekle tropił agentуw NKWD.

– Jeżeli podejrzewano, że ktoś wspуłpracuje z NKWD, Olech mуgł się przebrać w mundur oficera NKWD i nieocze*kiwanie zjawić u takiej osoby. «Źle pracujecie towarzyszu» – mуwił. Agent zaczynał się tłumaczyć i już było po nim – wspomina mieszkaniec wsi Wielkie Kozły Bolesław Nowogrodski, w domu ktуrego oddział Olecha niejednokrotnie stawał na postуj.

Przeciwko sobie Olech i jego żołnierze mieli ogromny aparat NKWD i tysiące donosicieli, ale nawet w 1948 r. na terenie lidzkiego i szczuczyńskiego rejonуw faktycz*nie panowała dwuwładza. W dzień rządzili komuniści, w nocy – partyzanci. Oto jak w lutym 1948 r. sytuację aktywu komunistycznego opisywał w liście do sekretarza Żełudzkiego Rejonowego Komitetu WKP (b) Szurmana kierownik iszczolnianskiej fabryki ceglanej Parchomienkow:

«Z naszych pracownikуw major Pogulajew zorganizował odział wsparcia – istriebitielnyj otriad. Teraz o tym dowiedziała się cała wieś i ci chłopcy boją się w domu nocować, bo się dowiedziała o tym i banda, ktуra w każdej chwili może przyjść i wszystkich rozwalić. Ci chłopcy chcą teraz wyjechać. Proszę nam pomуc, bo inaczej wszyscy, cały narуd poucieka. Wszyscy się boją. Jak dzień, to jeszcze nic. A w nocy, gdy słońce zachodzi, to wszyscy siedzą jakby byli w osaczonej twierdzy – drzwi zamknięte i patrzą, czy jest jakiś ruch na ulicy. Jak coś podejrzanego się dzieje, to od razu wszyscy uciekają, kto gdzie może.»

Pierścień wokуł Olecha cały czas się zwężał.


Oddział Olecha, styczeń 1948 r.
– Wielokrotnie mуwiłem mu: «Panie poruczniku, taka siła przeciwko wam. Niech pan rozpuści oddział i ucieka. Bo przecież zabiją». A on mi odpowiadał, że nie może tego wszystkiego rzucić, że trzeba walczyć – wspomina Bolesław Nowogrodski.

Za pomoc, jakiej udzielał Olechowi Nowogrodski został skazany na 25 lat więzienia.

– Największe nasilenie wystąpień zbrojnych oddziałуw podlegających Olechowi przypada na drugą połowę 1948r. Podjęły one wуw*czas zakrojoną na szeroką skalę akcję przeciw kolektywizacji, realizowanej przez administrację sowiecką. Zniszczono kilkanaście organizujących się kołchozуw, likwidując jednocześnie najbardziej szkodliwych aktywistуw sowieckich – stwier*dza Kazimierz Krajewski.

Według niego w październiku 1948r. Olech zarządził koncentrację podległych mu oddziałуw na terenie Puszczy Nackiej, na ktуrą stawiło się około 100 żołnierzy. W tym czasie wykonano dwa wyroki na żołnierzach, ktуrzy się dopuścili rabunkуw.

Zima 1949 roku to okres, kiedy rozpoczęła się ostateczna likwidacja oddziału Olecha.

W lutym zostaje rozbity oddział Jуzefa Berdowskiego ps. Mały Ziuk, w marcu zginął zastępca Olecha Witold Maleńczyk ps. Cygan. Pod koniec kwietnia w okolicach chutoru Lebioda NKWD przeprowadziło operację przeciwko oddziałowi Olecha. Jednak porucznik raz jeszcze zdołał się wywinąć.

Zginął w maju 1949 r. Podawane są rуżne okoliczności i miejsca jego śmierci. Kierownik archiwum KGB Igor Wałachanowicz w swej pracy naukowej «Antyradziecka konspiracja na terenie Białorusi» podaje, że Olech zginął w okolicach Zaniewicz. Według niego do niewoli dostało się 3 partyzantуw. W swej pracy «Armia Krajowa na Białorusi» Jauhien Siamaszka podaje inne miejsce śmierci Olecha – okolice Bierszt. Z kolei Kazimierz Krajeński, powołując się na relacje jednego z żołnierzy oddziału Olecha, stwierdza, że komendant zginął w okolicach Racz*kowszczyzny.

Śmierć Olecha położyła kres zorganizowanemu oporowi, jednak co najmniej do połowy lat 50. walka zbrojna na tym terenie była kontynuowana.

Andrzej Poczobut
Komunista Siergiej Prytycki

Losy tych ludzi są dziwnie przeplatane. Nie wiadomo czy kiedykolwiek się spotkali, jednak zaciekle się zwalczali.

Byli niemal rуwieśnikami. Siergiej Prytycki był o trzy lata starszy od Anatola Radziwonika. Obydwaj pochodzili z rodzin prawosławnych, ktуre w czasie I wojny światowej były ewakuowane do Rosji i powrуciły do Polski po wojnie polsko-bolszewickiej. I Prytyccy, i Radziwonikowie nie należeli do osуb zamożnych. Jednak na tym podobieństwa się kończą. Siergiej Prytycki uważał się za Białorusina, a Anatol Radziwonik za Polaka. We wszystkich dokumentach tak przedwojennych, jak i pуźniejszych Radziwonik podawał, że jest Polakiem. Nawet w czasie okupacji sowieckiej, kiedy pracował nauczycielem w iszczol*nianskiej szkole i zmiana narodowości mogła przynieść korzyści, niezmiennie pisał w ankietach, że jest Polakiem.

W latach 30-ch Prytycki razem z bratem dołączył do Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi. Kiedy prowadził agitację na terenie Słonimia i pobliskich wsi, Anatol Radziwonik był studentem Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Słonimiu.

– O nauce młodzież pracownicza nie mogła nawet marzyć – oświadczył Prytycki na jednym z agitacyjnych spotkań z młodzieżą w październiku 1939 r. Zaprzecze*niem tej tezy był właśnie Anatol Radziwonik, ktуry dzięki staraniom rodzicуw i przychylności administracji seminarium był częściowo zwolniony z opłaty za naukę, mуgł więc otrzymać wykształcenie. Kiedy Prytycki studiował dzieła Marksa, Lenina i Stalina w szkole specjalnej KPZB w Mińsku i był szkolony do działalności konspiracyjnej, Radziwonik czytał Orzeszkową i Żeromskiego oraz należał do organizacji «Bratnia Pomoc», zajmującej się niesieniem pomocy biednym uczniom i według niektуrych informacji był harcerzem.

17 września 1939r. dla Prytyckiego jest dniem zwycięstwa, dla Radziwonika klęską Ojczyzny i początkiem upokorzeń. W czasie wojny Prytycki, wykonując polecenia partii komunistycznej, działał w kierownictwie partyzantki radzieckiej, Radziwonik zaś był dowуdcą jednej z placуwek AK. Anatol Radziwonik nie wyjechał do «pojałtańskiej» Polski w ramach likwidacji struktur akow*skich, wolał zostać na ziemi ojczystej i bronić ludność przed komunistycznym terrorem, ktуry wprowadzał właśnie Prytycki. Dla Prytyckiego ojczyzną był kraj rad. Kiedy jego mała ojczyzna – wieś Harkowicze – decyzją kierownictwa ZSRR została po stronie polskiej, bez żadnych oporуw porzucił ją.

Po wojnie Prytycki stanął na czele Grodzieńskiego Obwodowego Komitetu KPB(b). Jedną z głуwnych bolączek stał się dla niego właśnie nieuchwytny Olech – ppor. Anatol Radziwonik. Zwyciężył Prytycki. Z zadowoleniem mуgł konstatować, że wrуg został zdławiony – 12 maja 1949 r. Anatol Radziwonik zginął w walce z NKWD. Jednak teraz, z perspektywy czasu, zwycięstwo Prytyckiego wydaje się wielce wątpliwe. Stalinizm, ktуremu służył, został uznany na rуwni z nazizmem systemem ludobуjczym. A «bandyta» Olech dzisiaj zasługuje na szacunek, bo do ostatnich sekund swego życia zaciekle zwalczał ten przestępczy ustrуj.

ссылка : http://www.magazynpolski.pl/nr6/HIST/index.html
там еще фоты , но я к сожалению пока не умею подвешивать , поэтому подвесте плз !

 

вот еще с фотографиями :http://wilk.wpk.p.lodz.pl/~whatfor/zw_nowogr_44.htm

 

Cяржук з Барысава, ну насчет того кому не свойственен антисемитизм или наоборот , рекомендую : http://www.znadniemna.pl/007/historia/index.htm

 

кстати в моем скопированном посте "Польскі рух супраціўлення на Шчучыншчыне " и вот здесь :http://www.gazetaby.com/cont/print.php?sn_nid=4077 говорится о Булак-Балаховіче (воевавшем на стороне АКовцев) и о “Балаховце” , интересно это случайно не одна и та личность ?)))
понятно что это не генерал , который погиб в начале 2-й мировой.

 

Классные ссылки, особенно фото.
А еще что-то подобное есть? Вот сейчас сижу и пытаюсь с польского перевести.
Не знаете где в Нетте можно скачать польско-русский переводчик? А то с переводом наблюдаются некоторые проблемы.

Про деятельность Рагнера, Янчевского и многих др. аковцев детально написано в ранее упоминавшейся ссылке на деятельность АК на Лидчине.
Там также упоминается про «терргруппы» Тыркина, Букатки, Дуриса и др. – А не знаете подробнее что за группы, к кому относились, вроде это не АК?
- И вообще расскажите подробнее про деятельность деда, как он помер - не чувствовала ли после этого семья повышенное внимание органов?

 

интересная статья : http://www.inosmi.ru/stories/02/07/18/3106/210507.html

 

Автор этой статьи - польский историк Bogdan Musial - радикального направления, занимается вопросами военной истории в восточных кресах, в частности, нашумела его книга "Расстрелять контрреволюционные элементы" - о расстрелах заключенных в тюрьмах НКВД в июне-июле 1941 г. при эвакуации. Исследует также вопросы взаимоотношений поляков и евреев. Известно, что поляки сами, не дожидаясь немцев, убивали евреев - например, на Белосточчине, вырезали евреев в городке Едвабно. Об этом есть известная книга Яна Томаша Гроса - "Соседи" (на польском и немецком). Проблема действительно очень серьезная и такая же проблема есть во взаимоотношениях белорусов и поляков. Известно, что во время ВМВ в Западной Беларуси немцы пользовались этими противоречиями и натравливали поляков на белорусов и наоборот. АК охотилась за белорусскими националистами, отряд Б. Рогули боролся с аковцами.

Так что статью Мусяла надо читать с критических позиций. Правда то, что партизаны не были ангелами, и деревни они выжигали. Например, рекомендую купить в Академниге книжку Хурсика - "Кроў і попел Дражна" - как раз об уничтожении жителей деревни Дражна партизанами. Но Мусял, как я понимаю, белорусскими архивами не пользуется и вообще о них невысокого мнения. В общем, этакий пшек - националист. Может я ошибаюсь. Надо будет побольше почитать его труды.

 

ссылка : http://www.electronicmuseum.ca/Poland-WW2/ethnic_minorities_occupation/belorussians.html

 

Статья "Беларуска-польскія адносіны ў гады нямецкай акупацыі" - http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bzh/24/07.htm

 

Почитал сам - дал почитать другим))

 

Выдержки из дневника партизана-диверсанта.
Вячеслав Александрович Балакин, г.р. 1924
г.Горький Грузинская ул., д.9 кв.12
Мария А. Балакина (мать)
27 января. Парашютисты готовятся прыгать в тыл противника. В 12 часов ночи вылетаем из Перемышля (???). Чувствую себя отлично.
28 января. В 2.15 я выпрыгнул в пустоту. Лечу над лесом. Приземлился. Нашел лыжи. Ночь проходит, а я никак не могу найти наших. Нашел место для ночевки в деревне.
29 января. Пришел Бочкарев и сообщил, что девять наших уже собрались. Нам интересно, что лейтенант Паргушин собирается делать. Настроение гут.
30 января. Я праздную 18 день рождения в тылу врага. Нахожусь в Смоленской области в 130км от Смоленска.
31 января. Хохлову и мне приказали взорвать мост. Нам это не удалось. По пути назад мы зашли в деревню Верша и пообедали. Там мое внимание привлекла девушка. Просила меня вернуться. Я обещал. Настроение хорошее.
1 февраля. У нас закончилось продовольствие. Я ходил с Хохловым в деревню Ольховку на поиски еды. Мы достали овцу и 32 кг муки. Население очень дружелюбно к нам. (Чего бы это? Вот если бы наоборот, десантники овечку притащили, тогда да. Хотя и такое бывало)
2 февраля. Я прошелся по деревне. Познакомился с женщиной (Таня). Слова вскоре сменились поцелуями. Я провел с ней вечер. Чувствовал, что она уже моя, но все-таки не захотел её взять. Настроение хорошее.
3 февраля. Что ж, мне это удалось!!! Это случилось в 8.10. Она не сопротивлялась. Настроение превосходное. (Шустрый хлопчик. Сразу видно, что городской. Сельский бы круги накручивал, пока самого в постель не затащили бы . И какая точност 8.10!))
4 февраля. Мы устроили засаду в деревне Березки. Застрелили трех немцев, Одного взяли в плен. Я взял в качестве трофеев зажигалку, золотое кольцо, авторучку, две трубки, табак, расческу. Настроение хорошее.
5 февраля. Мы снова устроили засаду в Березках (кто их обучал?). Безуспешно. Вечером Таня снова была моей. Настроение хорошее.
6 февраля. Она боится, что беременна. Ну и что? Если у нее будет ребенок, то, во всяком случае, останется память обо мне.
( Такое мнение, скорее всего, старшие товарищи подсказали).
8 февраля. Набегов не устраивали. Татьяна начинает мне надоедать. (Вот. Не влюбляйтесь девушки в партизан). Она влюбилась в меня как
девченка. Сегодня я нарочно не пошел к ней. (Падлец! Девочка ждет!)
Настроение плохое.
9 февраля. Мы расстреляли предателя. Вечером пошли сделать тоже самое с его женой (её то за что?). Нам жалко, что у неё осталось трое детей (жалосливые... хорошо, детей не тронули, может выжили).
Но война, есть война!!! В отношении предателей любые гуманные соображения недопустимы. ( Про настроение не пишется.)
В 3 часа ночи к деревне подошел карательный отряд немцев. Они остановились в соседней деревне Холмянке и произвели несколько выстрелов по нашей деревне...
Почти десять дней до диверсантов и дела никому не было.
Не даром говорят, были такие села-деревни, за всю оккупацию ни одного немца не видели.

 

P.S. Для корректности. Выдержки из Джон Армстронг. Партизанская война. (Soviet partisans in world war 2. Edited by John A. Armstrong)

 

Интересно, когда этот Ремба успевал вести дневник - в перерывах между перестрелками и сношанием девочки Тани? И почему это допустил его командир (я про ведение дневника )? В партизанских отрядах ведение дневников не приветствовалось - записи могли попасть в руки немцев. К тому же - бумага была дефицитом, не на бересте же записи вести. Читал один дневник девушки-еврейки, которая сбежала из минского гетто в партизанский отряд - ей повезло, ее взяли в отряд, а могли бы отправить куда подальше (лишние едоки партизанам были не нужны). Так вот, ее дневник периодически проверял комиссар отряда - на предмет наличия секретных сведений, и делал об этом записи в дневнике - типа "Проверил 12.11.1943. Комиссар такой-то".