Беларускія вайсковыя адзінкі 1939-1945 / Belarusian military units

http://ljplus.ru/images/of/rotten_christ?ch_user=rotten_christ&sort=t&fid=63244&year=2006

Няхай адмiнiстратар выдалiць усе мае здымкi.

 

Шкада, але есць толькi пераклад...

Присяга для личного состава Белорусской краевой обороны
Минск, 26 марта 1944 г.
Я, солдат Белорусской краевой обороны, присягаю во имя Всемогущего Бога и солдатской чести, что буду верно служить своему белорусскому народу, без сомнения и примерно выполнять все приказы своих командиров и начальников.
Я присягаю, что не выпущу из рук оружия до тех пор, по¬ка не будет установлен полный покой и безопасность в на¬ших селах и городах, пока не будет уничтожен на нашей земле последний враг белорусского народа.
Я присягаю, что скорее отдам свою жизнь, чем допущу, чтобы моя жена и дети, родители и сестры и весь белорусский народ снова терпели большевистские издевательства и неволю.
Если же по своей слабости или злому умыслу я нарушу эту присягу, то пусть покарает меня Бог позорной смертью предателя своего народа и родины.

Шнэк, Уладзiмiр. Беларуская Крае¬вая Абарона.–Мельбурн, 1984.–Дакуманты.
Романько О. Советский легион Гитлера. Граждане СССР в рядах вермахта и СС.–М.:Издатель Быстров, 2006.

 

Протокол заседания представителей порабощенных Россией народов
Берлин, 18 ноября 1944 г.
На данном заседании присутствовали представители следующих порабощенных Россией народов: Идель-Урала (турко-татар), Кавказа (армян, азербайджанцев, грузин и северокавказцев), крымских татар, туркестанцев, украинцев и белорусов.
Так как данные народы сознают опасность, угрожающую им со стороны русских, а также понимают все значение современного момента, мы (их представители) готовы продемонстрировать единую волю к борьбе за освобождение своих народов и своей земли от русской оккупации и возрожде¬ние своих национальных государств. В связи с этим мы, в нтересах своих народов, заключаем следующее соглашение:
1. Мы взаимно обязуемся для общего блага наших народов поддерживать друг друга в нашем стремлении добиться свободы и в связи с этим прежде всего сотрудничать с Великогерманским рейхом.
2. Мы совместно представляем интересы наших порабощенных народов перед внешним миром. Все те люди, которые выступят самозванно и якобы от имени наших народов, не имеют никакого права быть представителями наших народов и говорить от их имени. Эти люди никогда не будут признаны нами представителями наших народов.
3. В случае необходимости мы будем проводить конференции, чтобы реагировать на события и готовить совместные резолюции. Мы воздерживаемся от созыва отдельных конференций под председательством представителей отдельных народов.
4. Заседание избрало комиссию, которая состоит из представителей народов Кавказа, Туркестана и украинцев. В задачи этой комиссии входит:
a) созывать конференции, если это необходимо;
b) разрабатывать резолюции этих конференций и выполнять их;
c) представлять наши интересы перед внешним миром.
5. Наши совместные заявления будут иметь форму:
a) меморандумов, нот и различных документов, которые подписываются всеми присутствующими здесь представителями или только членами комиссии;
b) личных заявлений по поручению общего собрания;
c) в другой форме.
6. Другие представители порабощенных Россией народов принимаются в наше собрание только после единогласного решения.
7. Мы сохраняем свободу во внутренних делах наших народов. Однако мы обязуемся всегда связываться с комиссией, если мы предпринимаем какие-нибудь внешние шаги или если обнаружим факты, которые касаются всех наших народов. В этом случае комиссия будет решать, является ли это дело предметом совместной конференции или следует одобрить индивидуальное заявление.
8. Мы можем свободно выходить из собрания порабощенных Россией народов. Однако мы обязуемся в случае такого своего решения объявлять это комиссии в устной или письменной форме.

Идель-Урал
По поручению подпись неразборчива
Боевого союза турко-татар
«Идель-Урал»:

Кавказ
По поручению В. Саркисян
Армянского национального комитета:

По поручению А. Фаталибейли
Азербайджанского национального комитета:

По поручению М. Кедия

Грузинского национального комитета:
По поручению А. Кантемир
Северокавказского национального комитета:

Крымские татары
По поручению Э. Кырымал
Крымско-татарского центра:

Туркестан
Президент Туркестанского Вели Каюм-хан
национального комитета:

Украина
По поручению украинских подпись неразборчива
национальных политических групп:
Белоруссия
Президент Белорусской Р. Островский
центральной рады:

1)PAJH, Grundlagen der Zusammenarbeit der Vertreter der von Rubland unterjochten Volker. Protokoll der tagung der Vertreter der von Rubland unterjochten Volker vom 18. November 1944. - S. 1-2.

2)Романько О. Советский легион Гитлера. Граждане СССР в рядах вермахта и СС.–М.:Издатель Быстров, 2006.

 

Часопіс “Беларускі Рэзыстанс”
http://kamunikat.net.iig.pl/www/czasopisy/rezystans/index.htm

 

Униформа БКА

интересует вопрос наличия у беларуских военных формирований своей "адмысловай" символики

 

Re: символика беларуских формирований

Конечно крест Ярилы и всадник на хоругвях. А вообще сгоняйте сюда
http://bka-roa.chat.ru/bka_index_rus.htm

 

Re: символика беларуских формирований

ЕСТЬ ВОТ ТАКАЯ КНИГАhttp://www.amazon.com/Hitlers-White.../1891227424/ref=sid_dp_dp/102-9158396-8737721

 

Белорусская коллаборация
http://archives.gov.by/index.php?id=717212

 

Прысяга БКА

ПРЫСЯГА
Я, жаўнер Беларускай Краёвай Абароны, прысягаю на Ўсемагутнага Бога і жаўнерскі гонар, што буду верна служыць свайму беларускаму народу, сумленна і прыкладна выконваць усе загады сваіх камандзіраў і начальнікаў.
Я прысягаю, што не выпушчу з рук зброі да тых пор, пакуль ня будзе ўстаноўлены поўны спакой і бясьпека ў нашых сёлах і гарадох, пакуль ня будзе зьнішчаны на нашай зямлі апошні вораг беларускага народу.
Я прысягаю, што хутчэй аддам сваё жыцьцё, чымся дапушчу, каб мая жонка і дзеці, бацькі і сёстры і ўвесь беларускі народ зноў цярпелі бальшавіцкі зьдзек і няволю.
Калі-ж з сваей слабасьці ці злога намеру я парушу гэту прысягу, то няхай пакарае мяне Бог ганебнай сьмерцю здрадніка свайго народу і бацькаўшчыны.

 

Рэзiстанс i калабарацыянты-нацыяналiсты (спасылкi)

http://rotten-christ.livejournal.com/11260.html

 

Цiна Клыкоуская. СБМ-вяртаньне з забыцьця.--Беласток: БГТ, 2004.

"Cярод кiраунiкоу СБМ, у большасьцi сваей, былi людзi, гатовыя на усе, каб толькi жыла Беларусь. Зь з вялiкай пашанай прыгадваю часам праваднiка С., зь якiм я першы раз сустрэуся у Маладэчне. Ен, як i усе праваднiкi, меу залатыя пагоны, фуражку з залатым шнурком, як у генерала. Iдучы зь iм па тратуары, я няраз станавiуся сведкам такiх выпадкау: калi мы сустракалi якога-небудзь нямецкага афiцэра, якi яму не засалютавау (няхай сабе i у чыне палкоунiка), дык праваднiк С. раптам крычау--эй, вярнiся назад! Той, зауважыушы залатыя пагоны, бянтэжыуся, казау кшталту "прабачце, не зауважыу, быу паглыбiушыся у свае справы". Пасьля праваднiк С. мне звычайна з усмешкай задавальненьня казау, што трэба гiцляу вучыць, каб ведалi, што й мы людзi, i нас патрэбна паважаць. Але, па-сутнасьцi, i я, i ен цудоуна
ведалi, што згодна статуту СБМ, наша арганiзацыя нiчога агульнага з армiяй ня мае. Тым больш, што у статуце гаварылася, што шэрагавы СБМаваец павiнны быу салютаваць усiм, а нямецкi i нават беларускi шэрагавы жаунер не абавязаны быу салютаваць нат вышэйшаму кiраунiцтву СБМ. Але прааднiк С. казау--трэба ж i iх калiсьцi пачынаць вучыць паважаць людзей."

 

25 марта 1944 года. Минск. Солдаты БКА принимают присягу. Есть пару вопросов
1) Какое буквенно-числовое обозначение элементов их обмундирования ?
2) Я так полагаю, что человек в кителе и каске-офицер БКА. Но погоны его отличаются от тех, что мы видем на фотографиях Кушэля, где на нем погоны с васильками. Может это немец?
3) На чем они принимают присягу ? Библия ?

 

На товарище стоящем спиной, по-моему, каска м-40, обмундирование наверное тоже м-40 (хотя он стоит спиной, поэтому точно сказать не могу). Это точно не немец, иначе бы не присягал (все военнослужащие, как и других армиях присягают только 1 раз).
Наверное Библия или может что-то вроде декларации или законодательного акта имеющего конституционный характер. Я думаю, что Библия. Точно что не устав.

 

Устав БКА..........

 

В мемуарах бойцы БКА упомянают, что для их подготовки использовался "Страявы статут-1943" и "Статут СБМ". Об уставе БКА никто не вспоминал. Но в архивах есть документ(http://archives.gov.by/index.php?id=258944), который называется "Cтроевой устав бойцов БКА". Видимо под "Cтроевым уставом бойцов БКА" подразумевается "Страявы статут-1943".
Здесь http://bka-by.livejournal.com/ находится бетта-версия "Страявога статута-1943". К 23 февраля попытаюсь его добить.

 

СД у Баранавічах (1941–1943)
Гартмут Рус
Для даследавання ўладарання нямецкага акупацыйнага рэжыму ў Савецкiм Саюзе пад час II сусветнай вайны судовыя акты пасляваенных працэсаў над нацыстамi застаюцца той крынiцай матэрыялаў, якая да сённяшняга часу амаль не выкарыcтоўвалася. З прычыны часта сенсацыйнага характару комплексу злачынства i яго прычынаў (а менавiта iх высвятленне было задачай тых працэсаў), iншыя дэталi агульнага кантэксту нямецкага акупацыйнага рэжыму, якiя пры гэтым высвятляюцца, большай часткай застаюцца па-за ўвагай або разглядаюцца як неiстотныя. Але няма, бадай, нiводнай iншай групы крынiц, якая б давала такое мноства фактаў i iнфармацыi ў дачыненні да лакальных штодзённых праяў акупацыйнага рэжыму. Пра тое, якая частка палiтычных намераў, iдэaлагiчных установак, загадаў, дырэктываў i ўказаў нацыянал-сацыялiсцкага кiраўнiцтва даходзiла да нiжняга ўзроўню акупацыйнай сiстэмы i як гэта там потым ажыццяўлялася, ёсць змястоўныя звесткi ва ўспамiнах былых удзельнiкаў акупацыi i ацалелых ахвяраў, сведкаў — у кожным выпадку з тагачаснага пункту гледжання i ў адпаведнасцi з ўласнай пазiцыяй. Вядома, трэба ўлiчваць, што мясцовая перспектыва была абмежаванай, што ўспамiны былых удзельнiкаў i пацярпелых з цягам часу часткова сцерлiся, што факты ў iнтэрпрэтацыi абвiнавачаных не абавязкова адпавядалi патрабаванням пошуку гiстарычнай iсцiны, а ў першую чаргу вызначалiся iмкненнем адмовiць уласную вiну i адказнасць. І ахвяры, y якix, як правiла, не было магчымасцi ўбачыць унутранную структуру акупацыйнага рэжыму, таксама мелi, адпаведна, аднабаковае ўяўленне. Усё гэта патрабуе асцярожнага i крытычнага абыходжання з гэтым матэрыялам 1, аднак без яго — у прыватнасцi таму, што захавалася мала тагачасных дакументаў лакальнага зместу — было б немагчыма напiсаць гэты артыкул.

Увосень 1941 г., калi пасля ўтварэння генеральнага камiсарыяту Беларутэнiя (1.9.1941) вялiкiя часткi Беларускай Савецкай Сацыялiстычнай Рэспублiкi перайшлi ў распараджэнне айнзацгрупы А, Вольдэмар Амелунг, прыбалтыйскi немец, якому на той час было няпоўных 27 гадоў, прыняў пасаду начальнiка СД у Баранавiчах, на якой i заставаўся, з адным кароткiм перапынкам 2, да восенi 1943 г. Тым самым — спачатку ў межах паўнамоцтваў айнзацгрупы А — адбылася рэарганiзацыя мабiльнай аператыўнай групы ў стацыянарны штаб СД, таму што ўжо ў вераснi 1941 г. д-р Вальтэр Штальэкер называў сябе не проста «начальнiк аператыўнай групы», а «камандуючы Палiцыяй бяспекi i СД Остлянда», рэзiдэнцыя яго знаходзiлася ў Рызе3. У Баранавiчах была фiлiя менскага каманднага пункта палiцыi бяспекi i СД, поўная назва якой гучала так: «Kамандзiр палiцыi бяспекi i СД Беларутэнii — Баранавiцкая фiлiя». Падпарадкоўвалася яна непасрэдна камандзiру палiцыi бяспекi ў Менску, якi ў сваю чаргу атрымлiваў загады непасрэдна ад шэфа Галоўнага Імперскага ведамства бяспекi - RSHA у Берлiне i быў падначалены Камандуючаму палiцыi бяспекi i СД у Рызе толькi ў сэнсе штатнага раскладу. Гэтую пасаду займаў у беларускай сталiцы з лютага 1942 да чэрвеня 1943 г. обэрштурмбанфюрэр д-р Эдуард Штраўх, «менскi рэзнiк», юрыст, былы старшы ўрадавы саветнiк, алкаголiк, якi ў лiку iншых быў адказны за знiшчэнне дзесяткаў тысяч беларускiх i нямецкiх яўрэяў4. Паўнамоцтвы Баранавiцкай фiлiі каманднага пункта Палiцыi бяспекi i СД Беларутэнii распаўсюджвалiся ў перыяд з 1941 да 1943 г. часткова на ўсю Баранавiцкую акругу, якая складалася з Баранавiцкага, Слонiмскага, Наваградскага, Лiдскага i Ганцавiцкага раёнаў. З восенi 1942 г. да Баранавiцкай фiлiі належала Слонiмскае аддзяленне, якое за 1943 г. было павышана ў рангу — пераўтворана ў самастойную фiлiю Палiцыi бяспекi i СД, аднак у сэнсе ведамаснага нагляду яна па-ранейшаму знаходзiлася ў падпарадкаваннi Галоўнай фiлiі ў Баранавiчах 5. Да стварэння (летам 1943 г.) фiлiі ў Лiдзе праца Баранавiцкай фiлiі ў дачыненнi да палiтыкi бяспекi распаўсюджвалася таксама на Лiду i Наваградак. Да жнiўня 1942 i з восенi 1943 г. баранавiцкаму начальнiку СД падпарадкоўваў ся i Ганцавiцкi раён6.

Баранавiцкая фiлiя, як i Галоўнае iмперскае ведамства, падзялялася на аддзелы (кадраў, эканомiкi, СД, гестапа, крымiнальнай палiцыi). Такая структура была ўведзена, як паведамiў адзiн з былых супрацоўнікаў фiлiі, толькi з вясны 1943 г., таму што раней яе кiраўнiк сам «клапацiўся пра ўсе справы — i па лiнii крымiнальнай палiцыi, i па лiнii гестапа, i па лiнii службы СС»7.

Аднапавярховы будынак СД па вулiцы Нарутовiча быў абгароджаны калючым дротам. Дрот быў завешаны саламянымi матамi, каб нiхто не мог зазірнуць у двор8. Тут у СД была ўласная сталоўка; у тым самым будынку супрацоўнiкi аддзела i беларускiя калабаранты i жылi. Можна меркаваць, што па меры росту фiлiі тут станавiлася цесна, таму пачалi ставiць новы службовы будынак9 . Зусiм побач з Баранавiцкай фiлiяй СД знаxодзiлiся будынкi ахоўнай палiцыi, жандармерыi i мясцовага шэфа СС i палiцыi. Апошнi з свайго акна мог аглядаць унутраны двор за будынкам СД. Пры гэтым можна было бачыць, што ў сутарэннях гэтага будынка часам знаходзiлася па 20—30 зняволеных, часткова — яўрэi, як жанчыны, так i мужчыны10 .

У гэтай сувязi неабходна адзначыць, што нават яшчэ тады, калi пераважная большасць яўрэйскага насельнiцтва Баранавiчаў i навакольных населеных пунктаў была знiшчана, СД мела ў сваiм распараджэннi яўрэяў-супрацоўнікаў; утрымлiвалiся яны ў цаглянай пабудове наўскос ад службовага будынка СД. Днём яны працавалi ў бараку, што знаходзіўся непадалёк; там былi абсталяваныя шавецкая, кравецкая, сталярная, пальчатачная, гадзiннiкавая i iншыя майстэрнi. Позняй восенню 1943 г. каля сарака майстроў здолелi ўцячы12.

Акрамя таго, у адным з будынкаў, што належалi СД, было памяшканне, якое называлi унiвермагам. Там захоўвалiся галоўным чынам пажыткi яўрэяў з Чэхіі, што былi расстраля ныя — агульным лiкам тысяча чалавек — 31 лiпеня ў ляску з назвай Гай. Са згоды кiраўнiка фiлiі рэчы з гэтага склада маглi выдавацца супрацоўнiкам 13.

У Баранавiцкай фiлiі СД служыла адначасова ў сярэднiм 20—30 чалавек14 . У гэты лiк уваходзiла беларуская ахоўная каманда, складам роўная роце15, а таксама праз увесь час пэўная колькасць латышскiх i лiтоўскiх добраахвотнiкаў — перакладчыкi, кіроўцы i ахоўнiкi. Латышы i лiтоўцы часам выступалi як адзiнае падраздзяленне, а беларусы выкарыстоўвалiся па ўсёй тэрыторыi — у тым лiку i ў якасцi шпегаў i даносчыкаў 16. Нямецкiя служачыя фiлiі належалi галоўным чынам да крымiнальнай палiцыi i гестапа, у большасцi сваёй гэта былi найвышэйшыя чыны СС17. Беларуская ахоўная каманда размяшчалася па-за комплексам Баранавiцкага СД. Такiя каманды пераводзiлiся сюды з Менска i часта мянялiся18 . Нямецкiх камандаў СС цi палiцыi ў распараджэннi Баранавiцкай фiлiі СД не было.

У фiлiі СД у 1943 г. было дзве легкавыя аўтамашыны, адной з якiх заўсёды карыстаўся кiраўнiк, i адна грузавая 19.

Задачы «Камандзiра палiцыi бяспекi i СД» былi разнастайнымi. Гэта быў палiтычны нагляд за рэгiёнам, расследван не актаў сабатажу i тэрору, шпiянаж i контрразведка, выкрыццё варожых агентаў i руху супрацiўлення, забеспячэнне бяспекi наогул, пераслед пэўных правапарушэнняў — як з боку тых, хто належаў да акупацыйных структур, так i з боку мясцовага насельнiцтва — i найперш «прапрацоўка i вырашэнне яўрэйскай праблемы» 20. Без згоды Баранавiцкага СД у горадзе з яўрэямi нiчога не магло здарыцца. Усiмi гета i яўрэямi, што знаходзiлiся там, распараджалася толькi СД.

Прафесiйныя перадумовы для дзейнасцi ў ролі кiраўнiка фiлiі СД, якiя меў Амелунг, тэхнiк тэкстыльнай прамысловасцi, заслугоўвалi з пункту гледжання традыцыйных узораў кар'еры бадай што невысокай адзнакi21. І ўсё ж непрацяглы час яго знаходжання ў СС (з лютага 1940) i СД (з 1 чэрвеня 1940 г.) прайшоў не без вартых увагi акцэнтаў, якiя, вiдавочна, здалiся яго начальству дастатковай падставай для таго, каб лiчыць яго прыдатнай кандыдатурай на пасаду кiраўнiка СД Баранавiцкай акругi — мiж iншым, безумоўна нiзкую для рангу унтэрштурм фюрэра СС. Амелунг, якi быў у свой час актывiстам балтыйска-нямецкага нацыянал-сацыялiсцкага руху ў Латвii i ў гэтай якасцi прымаў вызначальны ўдзел у тэхнiчна-арга нiзацыйным ажыццяўленнi загаданага Гiтлерам перасялення прыбалтыйскiх немцаў22, свой толькi што набыты статус у СС рэалiзаваў спачатку ў рамках «Цэнтра этнiчных немцаў — iнстанцыi па справах перасяленцаў» у Познанi23, потым быў прызначаны выконваючым абавязкi кіраўніка прадзiльнi ў Равiчы24, на пачатку вайны трапiў на тэрыторыю Савецкага Саюза ў складзе аператыўнай групы А ў тыле групы армiй «Поўнач» у зоне баявых дзеянняў «Барбароса» i 1 лiпеня 1941 г. з армiяй дайшоў да Рыгi. Разам з паплечнiкамi па аператыўнай групе А ў снежнi 1941 г. быў узнагароджаны «Вайсковым крыжам за заслугi другой ступенi з мячамi»; гэтую ўзнагароду прысвойвала Вярхоўнае камандаванне Групы армiй «Поўнач» 25. У адрозненне ад некаторых найвышэйшых чыноў СД, Амелунг прайшоў спецыяльную вайсковую падрыхтоўку ў латвiйскай армii, адкуль пасля году службы быў звольнены ў 1934 г. у рангу капрала. Ён гаварыў па-латышску, а таксама — што ў нямецкiм акупацыйным апараце i для мясцовага насельнiцтва было, вiдавочна, паказчыкам квалiфiкацыi i прэстыжу — свабодна валодаў рускай мовай26. Прадстаўнiкi акупацыйных уладаў праўдападобна атэставалi яго як чалавека з асабiстай мужнасцю i адвагай27 , сведчылi пра яго неразважлiвасць, жорсткасць, вытрымку, г. зн. такiя якасцi, якiя ў СС асаблiва ўхвалялiся, i да якiх у яго далучалiся — у гэтым адваротны бок медаля, таксама добра засведчаны — бескампрамiсныя нацысцкiя перакананнi 28, яскрава выражаны антысемiтызм 29 i фанатычны антыкамунiзм. Такую iдэйна-палiтычную сутнасць начальнiка Баранавiцкага СД, магчыма, нельга цалкам зразумець, не ведаючы пра расiйскую i прыбалтыйскую часткi ягонай бiяграфii — прыналежнасць да арганiзаванага асяродка балтыйска-нямецкай моладзi30, пра тое, што яго бацька, уладальнiк маёнтка, быў забiты ў бязладдзi расiйскай рэвалюцыi 1917 г., пра страту часткi сацыяльнага прэстыжу ў вынiку уцёкаў з Расii ў Рыгу. У кожным разе, у яго бiяграфii быў вялiкi патэнцыял iндывiдуальнай iдэнтыфiкацыi з мэтамi i метадамi аператыўных груп i СС, таму можна меркаваць, што праўду гаварыў ужо пасля вайны яго школьны таварыш, тагачасны кiраўнiк «Кампанii па сельскагаспадарчым асваенні Остлянда» у Баранавiчах Эрых фон дэр Бругген, якi адзначаў: «На маю думку, ён [Амелунг] быў упэўнены, што на той пасадзе, якую займаў (мелася на ўвазе пасада начальнiка СД у Баранавiчах — аўт.), яму i належыць знаходзiцца» 31.

Хоць да пасляваенных выказванняў былых служачых акупацыйных уладаў, якiя падрабязна апавядалi пра дамiнуючую ролю Баранавiцкай фiлiі СД, трэба ставiцца асцярожна, таму што яны па зразумелых прычынах iмкнулiся як мага больш затушаваць уласную вiну32, нават для бесстарон няга назiральнiка напрошваецца аб'ектыўная ацэнка надзвычайнай уладарнасцi СД ва ўсёй ерархii акупацыйных структураў у гэбiтскамiсарыяце Баранавiчы. Колiшнi начальнiк акруговай жандармерыi Макс Айбнэр, у распараджэннi якога знаходзiлася каля 500 беларускiх добраахвотных памочнiкаў, размеркаваных па асобных мясцовых участках жандармерыi, паведамiў, што яны былі пад моцным уплывам начальнiка СД: калi Айбнэр, сустракаючы каго-небудзь на дарозе, пытаўся, чаму той пакiнуў месца службы, то звычайна чуў у адказ: «Павiнен з'явiцца да шэфа ў Баранавiчы», прычым меўся на ўвазе начальнiк СД, у якога «паўсюль сядзелi свае шпiёны»33. Большасць супрацоўнiкаў iншых акупацыйных органаў у Баранавiчах сцвярджалi, што фiлiі СД нiхто нiчога не мог загадваць 34. Яна знаходзiлася выключна ў падпарадкаваннi камандзiра палiцыi бяспекi i СД у Менску35. Камiсар акругi як найвышэйшы адмiнiстрацыйны чыноўнiк пацвердзiў, што ён не меў паўнамоцтва аддаваць загады СД36. Праўда, паколькi СД, асаблiва пры правядзеннi буйных «акцый», мусіла выкарыстоўваць тыя сiлы, якiя падпарадкоўвалiся камiсару акругi, трэба было клапацiцца пра такiя ўзаемаадносiны, якiя б дазвалялi дзейнiчаць у згодзе. У прыватнасцi, расказваюць, што калi планавалася чарговая акцыя, то яна, як правiла, абмяркоўвалася сумесна начальнiкам СД, начальнiкам жандармерыi i камiсарам акругi ў рэзiдэнцыi апошняга; часам, напэўна, той i прызначаў акцыi37, што, аднак, нi ў якiм разе не азначала, што ён меў паўнамоцтвы аддаваць загады начальнiку СД. Наадварот, менавiта начальнiк СД меў права патрабаваць, каб вышэйшы чынам i непадпарадкаваны яму па службе начальнiк жандармерыi даваў яму палiцэйскiх «для правядзення яўрэйскiх акцый», i той, як потым сам сцвярджаў, не мог супрацiўляцца гэтаму нахабнаму патрабаванню 38. І ахоўная палiцыя39, зона дзеянняў якой абмяжоўвалася тэрыторыяй горада Баранавiчы — у яе задачы ўваходзiла, у прыватнасцi, i ахова гета — павiнна была пры пэўных абставiнах падпарадкоўвацца загадам начальнiка СД, якi звычaйна абгрунтоўваў iх загадам Вышэйшага шэфа СС i палiцыi (HSSPF) Остлянда 40.

Такая агульная паслужлiвасць астатнiх акупацыйных органаў у адносiнах да СД тлумачыцца, вiдавочна, у першую чаргу трыма наступнымi прычынамi. Фiлiя СД ужо чыста вонкава, тым, што не дапускала староннiх вачэй, стварыла сабе аўру таямнiчасцi i недаступнасцi. Кантакты служачых СД з супрацоўнiкамi iншых акупацыйных структураў былi абмежаваныя да мiнiмуму41 . А добраахвотнікам-беларусам з СД усе неслужбовыя кантакты з iншымi палiцыянтамi горада былi забароненыя наогул. Усё гэта, бясспрэчна, падкрэслiвае асаблiвае становiшча фiлiі СД. Не было памылковым меркаванне, што загады з Берлiна паступалi ў Баранавiцкую фiлiю СД праз Менск па даволi простым шляху, што спрыяла росту яго прэстыжу ў мясцовай ерархii. І, нарэшце, было вядома, што да задач фiлiі СД належаў i палiтычны кантроль за ўласным акупацыйным апаратам. Былы служачы адмiнiстрацыi гэбiтскамiсарыяту адзначаў, што «i нямецкiя органы … баялiся СД»42. Калi ж улiчыць яшчэ фанабэрыстасць i жорсткасць начальнiка Баранавiцкай фiлiі СД, якiя адзначалiся ў шматлiкiх сведчаннях 43, то стане зразумела, чаму не толькi мясцовае насельнiцтва, асаблiва яўрэi, але i «ўсе iншыя баялiся» СД44.

Асаблiвыя ўладныя паўнамоцтвы фiлiя СД мела ў дачыненннi да баранавiцкага гета i канцлагера у Калдычэве.

Гета было створана ў снежнi 1941 г. Размяшчалася яно ў цэнтры горада, а ўваход туды знаходзiўся на адлегласцi ўсяго толькi 150 м ад будынка гебiтскамiсарыята. Гета было абгароджана калючым дротам вышынёю 2,5 м45. У гета месцiлася некалькi тысяч чалавек — па першым часе толькi жыхары Баранавiчаў, а потым i яўрэі з блiжэйшых раёнаў. Было страшэнна цесна, узнiкалi эпiдэмii, працэнт смяротнасцi дасягаў вялiзных лiчбаў46. Напачатку гета знаходзiлася пад кiраўнiцтвам гебiтскамiсарыят у, а праз некалькi месяцаў перайшло пад адказнасць фiлiі СД. З гэтага часу заяўкi юдэнрата на харчаванне накiроўвалiся ў гебiтскамiсарыят ужо не непасрэдна, а праз СД. Прызначэнне вязняў гета на працу ажыццяўляла бiржа працы гебiтскамiсарыята пад кантролем СД47. У самiм гета iснавала яўрэйская «служба парадку», звонку яно ахоўвалаcя ротай ахоўнай палiцыi з мясцовых добраахвотнiкаў, апранутых у чорную унiформу48 . Толькi iх камендант, некалькi адказных асобаў i СД мелi права свабоднага ўваходу ў гета. Выйсцi адтуль не мог без дазволу СД нiхто. Да выключнай кампетэнцыi фiлiі СД належала выяўленне яўрэяў i накiраванне iх у гета. За межамi гета яўрэi маглi знаходзiцца толькi пад аховай i з спецыяльнымi пасведчаннямi СД. Ёсць таксама пераканаль ныя сведчаннi, што з яўрэяў спаганялася кантрыбуцыя ў выглядзе каштоўных рэчаў49.

Агульнавядома, што 3 i 4 сакавiка 1942 г., на яўрэйскае свята Пурым, гета стала месцам масавага знiшчэння людзей, у якiм пад арганiзацыйным кiраўнiцтвам Службы бяспекi ў той цi iншай форме ўдзельнiчала большасць невайсковых акупацыйных структураў горада (жандармерыя, ахоўная палiцыя, гебiтскамiсарыят, арганiзацыя Тодт)50. У вынiку акцыi загiнула ад 2000 да 3400 чалавек51 . Ямы для iх пахавання былi выкапаныя савецкiмi ваеннапалоннымi па-за гарадской мяжой, на месцы колiшняга склада боезапасаў. Ваеннапалонныя пасля гэтага таксама былi расстраляныя 52. Лiквiдацыi гета 12—19 снежня 1942 г. папярэднiчала яшчэ адна буйная акцыя знiшчэння, якая адбывалася з 22 верасня да 2 кастрычнiка 1942 г. (у днi свята прымiрэння Йом-Кiпур); яе ахвярамi сталi некалькi тысяч чалавек53 . На канец 1942 г. Баранавiчы сталi горадам, «ачышчаным ад яўрэяў», — іх засталася толькі невялiчкая колькасць: тыя, што працавалi ў майстэрнях СД, належалi да арганiзацыi «Тодт» цi знаходзiлiся ў канцлагеры Калдычэва.

Былы маёнтак Калдычэва 54 — прыкладна 15 км па Гарадзішчанскай шашы на поўнач ад Баранавiчаў — у 1942 г. быў ператвораны па iнiцыятыве Баранавiцкага СД у турму i працоўны лагер. Яго вязнi, большай часткай удзельнiкi польскага супрацiўлення, партызаны i тыя, хто падазраваўся ў сувязях з партызанамi, а таксама невялiкая колькасць майстроў-яўрэ яў, месцiлiся ў спецыяльна пабудаванай турме, у будынках сельскагаспадарчага прызначэння i ў бараках. На працягу ўсяго часу ў лагеры знаходзiлася па некалькi тысяч зняволеных, якія працавалi на торфараспрацоўках. Меліся тут i майстэрнi, да маёнтка была далучана цагельня, у якой выраблялася цэгла. Лагер быў агароджаны некалькiмi радамi калючага дроту, ахова забяспечвалася пражэктарамi i спецыяльна надрэсiраванымi сабакамi, вакол лагера стаялі доты. У Калдычэва траплялi вельмi многiя, часам цэлымi сем'ямi, па даносу — як западозраныя ў сувязях з партызанамi 55. Ахоўная каманда сiлай ў адну роту56 складалася з беларускiх i некалькiх польскiх добраахвотнiкаў, якiя накiроўвалiся i на «акцыi» за межамi лагера. Шматлiкiя паказаннi сведкаў, як можна меркаваць, пацвярджаюць, што Калдычэўскi лагер падпарадкоўваўся Баранавiцкай фiлiі СД57, аднак у адмiнiстрацыйным сэнсе быў падначалены непасрэдна камандзiру палiцыi бяспекi ў Менску58. Фельдкамендант Баранавiчаў, якi ведаў пра жорсткiя парадкi ў Калдычэўскiм лагеры, нiбыта прымаў захады для таго, каб лагер быў лiквiдаваны, аднак не здолеў дамагчыся гэтага ў найвышэйшага шэфа СС i палiцыi фон Готберга 59.

Пасля вызвалення Баранавiцкая гарадская камiсія выявiла ў наваколлi лагера шмат агульных магiлаў60. Катаваннi, садысцкiя здзекi, што ўчынялi ахоўнiкi, былi ў Калдычэве звычайнай справай61 . Былыя супрацоўнiкi фiлiі СД пацвердзiлi, што выкрытых партызанаў цi асобаў, западозраных у сувязях з партызанамi, — у тым выпадку, калi яны не падвяргалiся неадкладна «асаблiваму абыходжанню», г. зн., калi ix не расстрэльвалi цi, што таксама здаралася, не вешалi публiчна62 , — адразу накiроўвалi ў Калдычэўскi лагер63. Часам баранавiцкае СД мела ў сваiм распараджэннi адзiн або некалькi «газвагенаў»-душагубак, якiя прыходзiлi з Менска64; паводле сведчання аднаго з вязняў Калдычэўскага лагера, яны выкарыстоўвалiся i там: аднойчы такiм чынам было знiшчана 40 палякаў-iнтэлiгентаў з Стoўбцaў65 . Калдычэўскi лагер меў чорную славу ў цэлай акрузе66. Надзвычай рэпрэсiўны рэжым лагера быў для насельнiцтва пастаяннай правакацыяй, што спрыяла ўзмацненню супрацiўлення i ўздыму партызанскага руху ў гэтай мясцовасцi. Калдычэва заставалася вiдавочным увасабленнем жорсткага акупацыйнага рэжыму, якi ад самага пачатку даваў усе падставы для сумнення ў плённасцi спробаў мiрнага супрацоўнiцтва з падпарадкаваным наcельнiцтвам 67.

Паколькi на пасляваенных працэсах у цэнтры ўвагi знаходзiлiся злачынствы супраць яўрэйскага насельнiцтва, то пра так званае «вынiшчэнне банд», якое, на аднадушную думку былых супрацоўнiкаў фiлiі СД у Баранавiчах, належала побач з «яўрэйскiм» пытаннем да iх галоўных задач, з судовых матэрыялаў можна даведацца адносна мала. У вынiку палiтыкi эксплуатацыi i знiшчэння, якая выходзiла далёка за межы ўсяго, што можна вытрымаць, з сярэдзiны 1942 г. першапачатко вая пазiцыя суiснавання ў адносiнах беларускага насельнiцтва да акупантаў пачала ператварацца ў пазiцыю актыўнага супрацiўлення, якая ўсё больш узмацнялася 68. Увесну 1943 г. у партызанскiх атрадах Баранавiцкай вобласцi налiчвалася больш за 5000 узброеных людзей69. Па ўсёй яе тэрыторыi СД даводзiлася мець справу з рознымi партызанскiмi групоўкамi, некаторыя з якiх знаходзiлiся ў варожых узаемаадносiнах памiж сабой (камунiстычныя, нацыяналiстычныя беларускiя, польскiя, лiтоўскiя i яўрэйскiя); напачатку барацьба вялася, вiдавочна, з усiмi без разбору. Паўсюдна былi створаны невялiкія апорныя пункты беларускай палiцыi, якiя ўвесь час паведамлялi ў Баранавiцкае СД пра з'яўленне цi перамяшчэнне партызанаў; СД аналiзавала iнфармацыю i перадавала яе ў аддзел Iс ахоўнай дывiзii i акруговым камендантам палiцыi i жандармерыi 70. Вакол Баранавiчаў асаблiва моцным з'яўляўся напачатку польскi нацыянальны рух супрацiўлення, мэтай якога было вяртанне страчаных у 1939 г. заходнебеларускiх тэрыторый. Супраць гэтага руху, паводле сведчання Альфрэда Мeцнэра, якi пасля вайны быў пакараны смерцю ў Польшчы, вялася самая жорсткая барацьба 71. Сiтуацыя перамянiлася ў 1943 г., калi напярэдаднi Калядаў СД заключыла дамову з групоўкай польскiх партызанаў, якая налiчвала каля 250 чалавек: на падставе гэтай дамовы немцы забяспечвалi польскiх партызанаў зброяй, амунiцыяй i медыкаментамi. У адказ палякi абавязвалiся прапускаць без перашкод нямецкiя эшалоны i не дапускаць прысутнасцi камунicтычных партызанаў на тэрыторыi памiж Лiдай i Баранавiчамi 72.

Яўрэйскiя партызанскiя атрады — калi яны не далучалiся да iншых аб'яднанняў — асаблiва энергiчна змагалiся супраць камандаў СД i СС, на якiх ляжала галоўная вiна за знiшчэнне яўрэяў. Так, 9 чэрвеня 1942 г. група парызанаў-яўрэяў напала на атрад Баранавiцкага СД пад камандаваннем Грунцфельдэ ра, калi той на дзвюх легкавых i дзвюх грузавых аўтамашынах накiроўваўся ў вёску Налiбокi для знiшчэння яўрэяў. Атрад, якi складаўся прыкладна з 35 чалавек, «ужо праз кароткi час расстраляў усе свае патроны i быў амаль поўнасцю знiшчаны (ацалела толькi 3 чалавекi)» 73.

У 1942 i 1943 г. Баранавiцкая фiлiя СД удзельнiчала прынамсi ў чатырох буйных акцыях супраць патрызанаў («Балотная лiхаманка», верасень 1942; «Гамбург», снежань 1942; «Альтона», снежань 1942; «Герман», лiпень 1943)74. «Данясеннi з акупаваных усходнiх тэрыторый» не давалi падставаў сумнявацца, што пад прыкрыццём «вынiшчэння бандаў» праводзiлася сiстэматычнае знiшчэнне яўрэяў i цывiльнага насельнiцтва. Так, у некаторых з данясенняў пра «поспехi» ў акцыi «Балотная лiхаманка» адзначаецца: «Ачыстка тэрыторыi на поўдзень ад лiнii Слонiм — Баранавiчы працягваецца. 12 верасня 1942 СД расстраляла 350 яўрэяў; спалены 5 хутароў — апорныя пункты партызанаў.» 18 верасня паведамляецца: «Сiламi СД спалена вёска Выганiшча … у пакаранне за подлы напад на атрад Лiбрама». У цэлым пад час аперацыi «Балотная лiхаманка» было «спалена i знiшчана 49 бандыцкiх складаў, бункераў i апорных пунктаў, а таксама шэраг вёсак у балотнай мясцовасцi, якiя давалi бандытам прытулак» 75. Гэтая i iншыя акцыi былi ўнёскам акупацыйнай улады ў «Могiлкi вёсак» у Хатынi, якiя з'яўляюцца такiм яскравым напамiнкам для нашчадкаў пра тое гора, што прынесла беларускаму народу нямецкая акупацыя.

Ганебную ролю адыграла СД ў дэпартацыi савецкiх грамадзян на прымусовую працу ў Нямеччыну. У красавiку 1942 г. у Баранавiчах былi арганiзаваныя два зборныя пункты для прымусовай дэпартацыi, якiя праiснавалi да 1944 г.; адтуль штомесячна вывозiлася 300—400 чалавек, большай часткай працаздольныя маладыя людзi. Праводзiлiся сапраўдныя аблавы на моладзь, асаблiва па начах i ў базарныя днi, пад час якiх акупанты паводзiлi сябе як гандляры рабамi76. Многiя, баючыся дэпартацыi, уцякалi ў лес. Адзiн нямецкi вiдавочца паведамляе пра так званую партызанскую аперацыю, што праводзiлася ў жнiўнi 1943 г. на захад ад Менска; у сапраўднасцi гэта была буйнамаштабная акцыя «па захопу остарбайтэраў». «Гэта было сапраўднае паляванне на людзей»77 . Паводле няпоўных дадзеных, на прымусовыя работы ў Нямеччыну з Баранавiчаў было вывезена 7593 чалавекi, а з усёй Баранавiцкай вобласцi больш за 33 00078.

Масавыя расстрэлы яўрэяў у Баранавiчах i навакольных населеных пунктах летам 1942 г. сталі часткай другой хвалi знiшчэння яўрэяў у генеральным камiсарыяце Беларутэнiя, якая была лаканiчна абвешчана ў бюлетэнi «Ereignismeldung UdSSR» ад 14 студзеня 1942 г.79, а потым канкрэтна cпланавана на нарадзе кiраўнiкоў аддзелаў у Менску 29 студзеня, на якой прысутнiчаў Кубэ80. Вiзiт Гейдрыха ў Менск у канцы красавiка 1942 г.81, напэўна, надаў ёй дадатковы стымул i яшчэ больш радыкальны характар. Кубэ ў сваiм ганебна вядомым лicце да Лозэ ад 31 лiпеня 1942 г. падводзiць рахунак: «За апошнiя дзесяць тыдняў мы лiквiдавалi ў Беларутэнii каля 55 000 яўрэяў», называючы пры гэтым шэраг населеных пунктаў (Лiда, Слонiм, Наваградак, Слуцк)82, дзе пад кiраўнiцтвам або пры вызначальным удзеле Баранавiцкага СД праводзiлiся масавыя расстрэлы. Згаданы вышэй Мецнэр у вераснi 1947 г. зрабiў у Аўгсбургскай турме заяву для пратакола, раўназначную заяве пад прысягай, пра тое, што «зондэркаманда Амелунга», да якой ён быў прымацаваны i ў якую ўваходзілі «70 немцаў i 130 латышоў», «у лiпенi цi жнiўнi 1942 г.» у Жыровiчах пад Слонiмам на працягу 3-4 гадзiн расстраляла ад 1200 да 1400 яўрэяў83. Гэтай падзеi папярэднiчала буйная акцыя ў самiм Слонiме, якая, паводле Мецнэра, забрала жыццi каля 4000 яўрэяў; яна таксама праводзiлася згаданым знiшчальным атрадам з «латышскiх добраахвотнiкаў i СД»84. Па сутнасцi, у гебiтскамiсарыяце Баранавiчы не было нiводнага населенага пункта, дзе ў перыяд з 1941 да 1943 г. яўрэйскае насельнiцтва не спасцiгла бяда ў выглядзе акцый знiшчэння, што праводзiлiся пры вызначальным удзеле СД85. Гэтыя зверствы i злачынствы, якiмi суправаджалася так званае вынiшчэнне «банд», накiраваныя супраць нi ў чым не вiнаватага цывiльнага насельнiцтва, засталiся ў памяцi беларускага народа, безумоўна, як самае трывалае ўражанне ад нямецкага акупацыйнага рэжыму.

На заканчэнне можна канстатаваць, што лакальная перспектыва, бясспрэчна, здольная часткова дапоўнiць, пашырыць, паглыбiць цi нават скарэктаваць агульныя веды пра нямецкую акупацыйную палiтыку ў Савецкiм Саюзе86. Пры гэтым у канкрэтным выпадку выкрышталiзоўваюцца некаторыя нечаканыя вынiкi. Да iх належыць i наступны: вермахт у агульным кантэксце акупацыйнага рэжыму ў Баранавiчах сваёй прысутнасцi амаль не выяўляў. Уражанне, што ў праявах акупацыi дамiнуючая роля цалкам належала палiцэйскаму апарату i цывiльнай адмiнiстрацыi, абумоўлена, магчыма, матэрыялам тых спецыфiчных крынiц, якiя пераважна выкарыстоўвалiся ў гэтай працы. Аднак жа, калi б яно было не так, то гэта павiнна было б у большай ступенi адлюстравацца i ў паказаннях сведкаў з лiку былых супрацоўнiкаў акупацыйных органаў палiцыi i цывiльнай адмiнiстрацыi. Не ортскамендант, у якога не было цывiльных уладных паўнамоцтваў, а начальнiкi цывiльнай адмiнiстрацыi i СД былi ў Баранавiчах вырашальнымi фiгурамi, што трывала засталося ў памяцi не толькi прадстаўнiкоў нямецкiх акупацыйных органаў, але i мясцовага насельнiцтва 87.

Звяртае на сябе ўвагу яшчэ адна адметнасць: на дзiва абмежаваная колькасць нямецкага акупацыйнага персаналу ў Баранавiчах — супрацоўнiкаў установаў палiцыi i СД; у iх распараджэннi знаходзiлiся шмат большыя ў колькасных адносiнах сiлы мясцовых — беларускiх (або лiтоўскiх i латышскiх) — добраахвотнiкаў, якiя часта мянялiся, а пры неабходнасцi прыцягвалiся i дадатковыя сiлы з iншых месцаў. У iх абавязкi уваходзiла найперш ахова гета (у Баранавiчах) i лагера (у Калдычэве), iм даводзiлася таксама выконваць большую частку «бруднай» работы пры масавых расстрэлах яўрэяў. На гэтай, для большасцi насельнiцтва няшчаснай, сувязi памiж нацыянальнымi i антысемiцкiмі мясцовымi палiцэйскiмi сiламi i нямецкiм кiраўнiцтвам, якое ажыццяўляла сваю дзейнасць у подлым нацысцкiм духу, i грунтаваўся ў iстотнай ступенi рэжым тэрору ў Баранавiчах i iх наваколлi.

Найбольш паслядоўна i радыкальна нацыянал-сацыя лiсцкая праграма прыгнечання, эксплуатацыi i знiшчэння ажыццяўлялася Службай бяспекi, якая належала да «сiлавой элiты» (М. Вiльдт) СС. Усе злачынныя акупацыйныя мерапрыемствы ў Баранавiчах (згон яўрэйскага насельнiцтва ў гета i яго знiшчэнне, вынiшчэнне партызанаў, прымусовая дэпартацыя ў Нямеччыну) праводзiлiся па iнiцыятыве цi пад вызначальным кiраўнiцтвам СД. Ягоны начальнiк увасабляў у сваёй асобе новы тып шэфа СД, якому пратэжавала Галоўнае Імперскае ведамства бяспекi: гэта былi яшчэ вельмi маладыя — у дачыненні да ўскладзенай на iх адказнасцi i дадзенай iм улады, вельмi разумныя людзi, якiя ўжо з юнацкiх гадоў прыходзiлi ў палiтыку, галоўным чынам з ваяўнiча-пра вай пазiцыяй, ворагi бальшавiзму, антысемiты; свае расiсцкiя перакананнi, спалучаныя з пагардай да ўсiх грамадзянскiх каштоўнасцяў гуманiзму, яны рэалiзавалi на тэрыторыях усходняга фронту з неверагоднай знiшчальнай энергiяй. Пры гэтым асобныя носьбiты паўнамоцтваў мелi на месцах даволі вялiкую прастору дзеянняў, i далёка не ўсё, што рабiлася ў Баранавiчах i ваколiцы па iнiцыятыве СД, адбывалася згодна з загадам найвышэйшай iнстанцыi88 . Дзяржаўнае санкцыянаванне «iдэалагiчнага забойства» з боку высокаактыўных групаў i асобных iндывiдаў на прасторы, якая ў значнай ступенi залежала ад законаў жорсткага насiлля ды знаходзілася далёка ад найвышэйшых і кантралюючых iнстанцый, было адным з вызначальных элементаў нямецкага панавання на Ўсходзе.

Аднак у гэтай сувязi неабходна рашуча запярэчыць супраць абагульненай ацэнкi «заўзятых гiтлераўскiх выканаўцаў», дадзенай Данiэлем Гольдхагенам 89. Такая ацэнка грунтуецца на павярхоўным заключэннi i абсалютным адмаўленнi зместу тых шматлiкiх людвiгсбургскiх актаў, якiя сведчаць, што i ў баранавiцкiх акупацыйных органах i нават у СД былi таксама i «незаўзятыя выканаўцы», у якiх тое, што адбывалася, i ўласнае дачыненне да гэтага выклiкала ўнутраную агiду і ўсведамлялася як вiна, аднак па многiх прычынах яны не знаходзiлi ў сабе сiл выключыцца з таго механiзму сiстэмы знiшчэння, у якi трапiлi90. Тыя, хто бачыць у гэтым проста запозненую спробу апраўдацца, не хочуць заўважаць, што памiж учынкам па перакананні i адкрытай адмовай ад удзелу, выказанай у абставiнах вайны i насiлля, цi, iншымi словамi, памiж загадам i паслухмянасцю, былi магчымыя i верагодныя шматлiкiя iншыя лiнii паводзiн.

Тое, што гэта нiякiм чынам не паўплывала на сумныя вынікі нямецкай акупацыi ў Баранавiчах, становіць іншую праблему.

 

"Вайсковы Страявы Статут-1943 г" можна паглядзець тут

http://bka-by.livejournal.com/529.html#cutid1

 

Семенов К.К. Войска СС.–М.: ЯУЗА, Эксмо, 2004.

30. Waffen-Grenadier-Division der SS (Russische №2)
30-я войсковая гренадерская дивизия СС

Как и в Прибалтике (см. 19-я дивизия СС), на оккупированной территории России и Беларуси также создавались различные добровольческие подразделения.
В России это были преимущественно фронтовые части, а на Беларуси—части шуцманншафта. К концу 1943–началу 1944 г. в различных областях Беларуси было создано 7 «шума»-батальонов. Кроме этого, 23 февраля 1944 г. была образована Белорусская Краевая оборона и создано еще 4 батальона «шумы». К лету 1944 г. в составе БКО было создано более 40 батальонов. В ходе операции «Багратион» в нюне 1944 г. часть беларуских батальонов была разгромлена, а часть отошла на территорию Польши.
В Польше уцелевшие батальоны БКО были реорганизованы, а «шума»-батальоны 31 июля 1944 г. сведены в шуцманншафт-бригаду «Зиглинг». В состав бригады было также передано 3 украинскмх «шума»-батальона и один казачий. Все вместе они составили 4 полка бригады, получившие названия по имени своих командиров: Остеррейх, Гаутц, Мохарт и Шмидт.
1 августа 1944 г. бригада была переименована в 30-ю гренадерскую дивизию войск СС (русскую № 2). В начале августа дивизия из района Варшавы начала перебрасываться во Францию. В середине августа дивизия прибыла в Бургундию и была размещена по городам для несения гарнизонной службы. Кроме этого, из состава дивизии была создана боевая группа для борьбы с сопротивлением в районе Дижона. 27 августа 1944 г. два украинских батальона дивизии перебили немецких офицеров и ушли к французским партизанам в районе города Везуль. Организаторами этой акции были русские эмигранты, уже сражавшмеся в рядах Сопротивления [???]. В результате этого 4-й полк дивизии был расформирован, а трем другим были присвоены порядковые номера войск СС. На сторону французов перешло около 820 человек, еще 2300 солдат были выведены из состава дивизии как ненадежные и отправлены в состав строительных частей в Карлсруэ. Вместо выбывших в состав дивизии были переданы 23-й русский батальон СД и 654-й восточный батальон.
В начале сентября 1944 г. вся дивизия была переведена в район западнее Дижона. С началом контрнаступления союзников части дивизии были брошены им навстречу, после недельной обороны части дивизии начали отступление параллельно реке Оньон. Миновав Бельфор, дивизия продолжила отступление и достигла Мюльхаузена, а затем перешла в Германию. В декабре 1944 г. дивизия вошла в состав LХІІІ армейского корпуса и вместе с ним участвовала в защите швейцарской границы. 11 января 1945 г. дивизия была выведена с фронта и отправлена на полигон Графенвер. Здесь 15 января 1945 г. 30-я дивизия была переформирована в войсковую гренадерскую бригаду СС (беларускую №1). Русские чины дивизии были переданы в состав Вооруженных сил Комитета по освобождению народов России (ВС КОНР), а немцы и беларусы пошли на формирование новой части. Кроме них в состав бригады был введен ряд частей БКО. В составе бригады был только один трехбатальонный полк с №75 (беларуский №1), артиллерийский и противотанковый дивизионы, одна кавалерийская рота и различные части тыла. Находясь на формировании, 9 марта 1945 г. бригада была переименована в «30-ю войсковую гренадерскую дивизию СС» (беларускую №1). Формирование дивизии предполагалось завершить к 30 июня 1945 г. путем перевода в дивизию всех оставшихся частей БКО. В конце марта «дивизия» ушла с полигона и направилась в сторону Марменбада. В середине апреля произошел конфликт между немецкими и беларускими офицерами, обсуждавшими дальнейшую судьбу части. Немцы покинули беларусов, и те присоединились к авиационным частям ВС КОНР. В конце апреля 1945 г. беларусы сдались американцам у Цвисселя.
Этой частью командовали: СС-оберштурмбаннфюрер Ганс Зиглинг—31 мюля 1944 г.—11 января 1945 г., СС-штурмбаннфюрер Генигфельд—15 января—17 апреля 1945 г., далее Ваффен-штурмбаннфюрер Франц Кушель.

 

Семенов К.К. Войска СС.–М.: ЯУЗА, Эксмо, 2004.

Батальоны СД
Как уже отмечалось, на оккупированной территории СССР немцы создали большое количество полицейских и антипартизанских частей из местного населения. В 1943 г. независимо от добровольческих частей, созданных при оперативных группах и частей полиции, были созданы шуцманншафтбатальоны полиции безопасности. В отличие от остальных полицейских частей, эти батальоны были прекрасно вооружены и использовались в антипартизанских операциях.

13-й беларуский батальон СД был создан в январе 1943 г. в Минске. Весной 1943 г. батальон передислоцировался в Вилейку. С мая 1943 г. части батальона участвовали в антипартизанских операциях. К началу 1944 г. в батальоне насчитывалось около 1000 человек. После отступления из Беларуси батальон был отправлен и Италию. Батальон участвовал в боях за Монте-Кассино против частей II польского корпуса. В ходе этих боев часть батальона перешла на сторону поляков. “Верные” немцам беларусы были после этого отправлены в Германию, где вошли в состав кадрового батальона БКО.

23-й русско-украинский батальон СД был создан в июле 1944 г. на базе 101-го украинского шуцманншафтбатальона. Батальон участвовал в антипартизанских операциях на Беларуси, действуя в составе части Дирлевангера. Летом 1944 г. батальон был отправлен во Францию и участвовал в борьбе с Сопротивлением. В сентябре 1944 г. батальон был введен в состав истребительного соединения СС «Зюдвест», вместе с которым участвовал в разгроме отрядов Сопротивления у Веркура. В ноябре 1944 г. батальон был передан в состав 30-й дивизии СС. Командиром батальона был Ваффен-штурмбаннфюрер Ростислав Антонович Муравьев.

31-й украинский батальон СД был образован в 1944 г. на базе легиона «Волынь». Подразделение действовало на северной Украине против партизан. Штаб батальона располагался в Кременце, а несколько рот и батальонная школа в Луцке. Вместе с немцами батальон отступил в Польшу и был передан в подчинение ХССПФюрера «Ост». Затем батальон был переброшен в Словению, где вошел в подчинение ХССПФюрера и участвовал в борьбе с партизанами. В 1945 г. батальон был передан в состав 14-й дивизии СС.

 

Недавно перечитывая книгу по восточным добровольцам, обратил внимание, что авторы этой книги писали про то, что лычки с крыжамі Ярылы скорее всего не использовались на практике, хотя есть оригинальные фото с такими лычками.
Вчера видел оригинальное фото этих лычек и документ акт-изьятия сотрудниками МГБ этих лычек у захваченых диверсантов из батальона Дальвица. Лычки отличаються от классических фоток ходящих в сети, тем, что крест на красной подкладке не вышит, а пришит - полоски и прострочены по бокам, причем не совсем ровно, видно, что делались в кустарных условиях.
Сам диверсант на фото был одет в немецкую форму, без погон, но с лычками с крыжам Ярылы и нагрудной нашивкой для восточных формирований со свастикой вместо курицы.

 

А какой комплект обмундирования на нем был, М4? ?

 

не подскажете где можно посмотреть форму и знаки отличия Беларуского Ботальона Охраны Железных Дорог ?